ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ-Πρόλογος και χιλιαστικού τύπου παρερμηνείες της Αποκάλυψης

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 

Σκοποί , εἰ περὶ τῆς νυκτός;

(Πρβλ. 'Ησαϊου 21, 11-12) 

Σκότος βασιλεύει εἷς τὸν κόσμον. Σκὀτος ὄχι ὑλικόν, ὡς ἐκεῖνο ποὺ δημιουργεῖ ἣ ἔκλειψις τοὔ ἧλιου καὶ ἐν καιρῷ ἀκόμη μεσημβρίας, ἀλλὰ σκότος ἠθικὸν καἰ πνευματικόν, τὸ ὁποῖον αἰτίαν ἔχει τὸ ὅτι μεταξὺ τοῦ ψυχικοῦ κόσμου καὶ τοῦ πνευματικοῦ 'Ηλιου, τοῦ Χριστοῦ, τοῦ φωτίζοντος τὀν κόσμον, παρεμβάλλονται ὧς σκοτεινὰ σώματα τὰ ᾶνθρώπινα πάθη, αἱ κακίαι, αἳ πλάναι, αἱ αἱρέσεις, αἱ ᾶσέβειαι, αἱ ἆπιστίαι, ὅλα δηλαδὴ ἐκεῖνα τὰ κακά, τἁ οποῖα διὰ μιᾶς λέξεως η Αγία Γραφη ὄνομἆζει «ἀποστασίαν». 

Σκότος ἐκυριάρχησεν ἐπὶ τῇς φύσεως ἐπὶ τρίωρον κατὰ τὴν ἥμέραν τῆς σταυρώσεως τοῦ Κυρίου' «Ην δὲ ὡσεὶ ὥρα ἕκτη καὶ σκότος ἐγένετο ἐφ᾿ ὅλην τἠν γῆν ἕως ὥρας ἐνάτης, τοὔ ἥλιου ἐκλείποντος» (Λουκ. 28,44-45.) Καὶ εἰς τὸν σύγχρονον κόσμον ἠθικὸν καἰ πνευματικὸν σκότος κυριαρχεῖ. Διότι ὁ κόσμος ποικιλοτρόπως καὶ ἕν μυρίοις τόποις σταυρώνει ἐκ νέου τὸν Ἰησοῦν. Νέοι σταυρωταί Του δὲν εἶνε οἱ Ρωμαῖοι στρατιῶται, ᾶλλὰ - ᾶλλοίμονον! - οἱ κατ’ ὄνομα χριστιανοί, οἱ ὁποῖοι διὰ τῆς ἀσεβοῦς ζωῆς των ἆνασταυρώνουν τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ ('Εβρ. 6,6). ᾿Εν μέσῳ τοῦ πυκνοῦ τούτου σκότους τῆς συγχρόνου ἐποχῆς πῶς πρέπει νὰ σκέπτωνται καὶ νὰ διάγουν οἱ πιστοί ; Κατὰ τὴν παραβολὴν τῶν δέκα παρθένων οἱ πιστοὶ πρέπει νὰ διατελοῦν ἄγρυπνοι καὶ νὰ εἶνε προητοιμασμένοι, ἵνα ὅταν ἀκουσθῇ ἡ φωνή, ὅτι ὄ Νυμφίος ἔρχεται᾽ ἐξέλθουν πρὸς προὔπάντησιν Αὐτοῦ(Ματθ. 25,1-13). Κατὰ τὴν παραβολὴν ταύτην καὶ ἥμεῖς οἱ πιστεύοντες εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου, εἰς οὕς τὰ τέλη τῶν αἰώνων κατήντησαν, θὰ ἔπρεπε νὰ ζῶμεν μἐ ἕντονον τὴν προσδοκίαν τῆς μεγάλης ἐκείνης καὶ ἐπιφανοῦς Ἡμέρας, καθ᾿ ἥν θὰ ἔλθῃ ὁ Κύριος. Η ἡμέρα ἐκείνη διὰ μὲν τοὺς πιστοὺς θὰ εἶνε ἡμέρα ἀνεκφράστου χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως, διότι θὰ τύχουν τοῦ ἄκρως ἐφετοῦ, διὰ δὲ τοὺς ἀπίστους ἡμέρα ἀπεριγράπτου θλίψεως καὶ ὀδύνης, διότι «ὄψονται εἰς ὃν ἑξεκἐντησαν». ᾿Ανὰ πᾶσαν στιγμὴν ἐνδέχεται ν’ ακουσθῇ ἥ φωνή, ἡ ὁποία θὰ συνταράξῃ τὸν κόσμον: ΕΡΧΕΤΑΙ! 

᾿Οταν ἀκόμη ἤμουν μικρός, ἕνθυμοὕμαι, ὅτι εἰς ὅλην τὴν ἰδιαιτέραν μου πατρίδα, τἠν νῆσον Πάρον, ἠκούετο ἀπὸ στόματα μικρῶν καὶ μεγάλων ἠ φωνή· ἓρχεται Καὶ μὲ τὸ ἄκουσμα τῆς φωνῆς αὐτῆς τὰ πρόσωπα ὅλων ἔλαμπον ἀπὸ χαράν. ᾿Ητο ἡ ἐποχή, καθ᾿ ἣν ὅλη σχεδὸν ἡ Ἑλλὰς ἀνέμενε νὰ ἐπιστρέψῃ ἐκ τῆς ἐξορίας ὁ ἔνδοξος νικητὴς τῶν Βαλκανικῶν πολέμων, ὃ ᾶείμνηστος βασιλεὺς Κωνσταντῖνος. Οἱ “Ελληνες ἐπίστευον, ὅτι ἡ ἅφιξις του θὰ ἔφερεν εἰς τὸν τόπον μας τὴν χαρὰν καὶ τὴν εὐτυχίαν. Πόσον ὅμως διεψεύσθησαν αἱ ἐλπίδες ἐκεῖναι ! ’Ελπίδες μητέρες συμφορῶν! ’Αλλ’ ἠ ἰδική μας ἐλπὶς δὲν εἶνε ματαία. Εἶνε ἀσφαλὴς καὶ βεβαία. 

Εἶνε ἡ μακαρία ἐλπίς, ἡ ἐλπίς, ὅτι ὁ ἐρχόμενος Κύριος θὰ μᾶς χαρίσῃ βασιλείαν ἀνεκφράστου κάλλους, ἀστειρεύτων ἀγαθῶν καὶ ἆλήκτου διαρκείας. «Μνήσθητἱ μου, Κύριε, ὅταν ἕλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ Σου !». 

Ναί! ”Ερχεται ὁ Βασιλεὑς, ὁ Βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων καὶ Κύριος τῶν κυριευόντων. Δὲν εἶνε τοῦτο μῦθος. Δὲν εἶνε φαντασιοκόπημα. Δἑν εἶνε προϊὸν νοσηρᾶς διανοίας. Δὲν εἶνε ἐφεύρεσις ἆνθρώπων. Εἶνε ὑπόσχεσις, εῖνε ἔπαγγελία Θεοῦ, ἠ ώραιοτέρα ἐπαγγελία διὰ τὸν εἰλικρινῶς καἰ βαθέως πιστεύοντα. Εἶνε άρθρον τοῦ συμβόλου τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεώς μας· «Καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης....» 

Καὶ ὅμως! Πόσον λησμονημένη εἶς τἠν συνείδησιν τῶν σημερινῶν χριστιανῶν εἶνε ᾗ ἀλήθεια αὕτη τῆς Δευτέρας τοῦ Χριστοῦ Παρουσίας! ᾿Αλλὰ καὶ δι’ αὐτὸ τόση πνευματικὴ ξηρασία ἐπικρατεῖ εἰς τὰς τάξεις τῶν θρησκευόντων. 

Τὴν ὑπὸ πάντων λησμονημένην ταύτην ἀλήθειαν ἔρχεται ν᾿ ᾶναζωπυρήσῃ εἰς τὰς καρδίας μας ὁ ἐν μοναχικῷ ἣσυχαστηρίῳ τῆς Ναυπάκτου ἕν ἀσκήσει καὶ προσευχῇ διάγων εὐλαβέστατος ἱερομόναχος πατὴρ ᾿Αρσένιος. Δύο σπουδαιότατα σύγχρονα γεγονότα, ὡς εἶνε ἡ ἴδρυσις Ἑβραϊκοῦ Κράτους καἰ ἣ καταπληκτικὴ πρόοδος τἣς κοσμικῆς γνώσεως προσεἵλκυσαν ἰδιαιτέρως τὴν προσοχὴν τοῦ π. ᾿Αρσενίου καὶ εἰς αὐτὰ μἐ πνευματικἡν ὄξυδέρκειαν διαβλέπει ἆνησυχητικἀ σημεῖα τῶν καιρῶν. Καὶ ὡς σκοπὸς ἄγρυπνος ἐπὶ τῶν ἐπάλξεων τῆς ᾿Ορθοδοξίας, ἵνα κατὰ 'Ησαΐαν εἴπωμεν᾿ μὲ τὴν σάλπιγγά του σαλπίζει ἐν μέσῳ τοῦ πυκνοῦ σκότους: Αδελφοί ! “Ο καιρὸς ἐγγύς. Μὴ καταλάβῃ ἡμᾶς ὁ Κύριος ᾶνετοίμους. 

Εἴθε τὁ βιβλιάριον τοῦτο, κραυγὴ ἄγρυπνούσης ψυχἥς νἁ συντελέσῃ εἰς 'ἁφύπνισιν ψυχῶν καὶ εἰς δημιουργίαν ἁγίας ᾶνησυχίας διὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην την μεγάλην καὶ ἐπιφανῆ. 

᾿Εν ’Αθήναις τῇ 27 Νοεμβρίου 1961 

᾽Αρχιμ. Αὐγουστῖνος Ν. Καντιὠτης 

ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ 

Πλησιάζει ἠ Δευτέρα Παρουσία; 

Εἰς τὴν κατ᾿ ἐξοχὴν τεταραγμένην ἐποχήν μας τὰ βλέμματα πολλῶν ἂνησύχως στρέφονται δεξιὰ καὶ ἀριστερά, διὰ νὰ εὕρουν κάποιαν ἀπάντησιν εἰς τὰ ἄδυσώπητα ἐρωτηματικά, ποὺ γεννῶνται ἐπ παραδόξων γεγονότων καὶ ἀνησυχητικῶν σημείων τῆς συγχρόνου ἐποχῆς. ᾿Αλλ᾿ ἀπάντησιν δὲν εὑρίσκουν καὶ τὸ ψυχικὸν κενὸν εὗρύνεται. Ἡ Ἐκκλησία, ὁ ἄμβων, αἱ ἀδελφότητες, τἁ σωματεῖα, οἱ θεολόγοι οὐδεμίαν προσοχὴν δίδουν εἰς τ᾿ἀνησὺχητικἂ σημεῖα τῶν καιρῶν μας. Διατί ; Ἴσως διότι θεωροῦν τὸ πρᾶγμα ὥς ἀνάξιον λόγου. Ἴσως διότι φοβοῦνται εἰρωνικὰ σχόλια ἐκ μέρους ὄχι μόνον ἀπίστων ἀλλὰ καὶ πιστῶν. Ἴσως διότι ὁ ὑλιστικῶς σκεπτόμενος καὶ ἀδιάφορος κόσμος δὲν ἀποδίδει σημασίαν εἰς τοιαῦτα πράγματα ἢ ἴσως καὶ διότι ἕκαστος ἔχει τῆν ἰδικήν του θεωρίαν, φυσικὴν ἢ θεολογικῆν, ἐπὶ τῆ βάσει τῆς ὁποίας ἑρμηνεύει τὰ διάφορα φαινόμενα τῆς φύσεώς καὶ τῆς ζωῆς. Υπάρχουν, παραδείγματος χάριν, πολλοί, οἱ ὁποῖοι οὐδόλως θεωροῦν τὰ σημεῖα τῶν καιρῶν ὥς ἀνησυχῆτικἀ, ὧς προμῆνύματα τῆς Δευτέρας Παρουσίας, διότι οὖτοι ἐπαναπαύονται μακαρίως εἰς τὴν περιλάλητον θεωρίαν περὶ μιᾶς μακρᾶς καὶ μακαρίας περιόδου Βασιλείας τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τῆς γῆς, ποὺ θὰ προῆγῆθῆ τῆς Δευτέρας Παρουσίας, θεωρίαν καθ’ ὁμοιότητα, δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν, τῆς χιλιαστικῆς παρερμῆνείας τῆς Ἀποκαλύψεως. 

Οὕτως, ἄλλων κοιμωμένων ἑξ ἂδιαφορίας καἰ ἆλλων ἐπαναπαυομένων εἰς θεωρίας, τὸ τέλος τοῦ κόσμου θὰ φθάσῃ αἰφνιδίως, ὥς ἀστραπὴ καὶ ὡς κλέπτης ἐν νυκτὶ (Ματθ. 24,27 καἰ 24, 43 καὶ Α' θεσσαλ. 5, 2). “Η πνευματικὴ ἀδιαφορία θὰ εἶνε σημεῖον τῶν ἐσχάτων καιρῶν. Ἄν καὶ θὰ πρόηγῆθῆ δὲ τῆς Δευτέρας Παρουσίας μεγάλη θλῖψις καὶ περίεργα καὶ τρομακτικὰ φαινόμενα (Ματθ. 24 ,21) ἐν τούτοις οἱ ἄνθρωποι, βοηθούμενοι εἰς τὴν ἀδιαφορίαν των οἱ μὲν ἀπὸ τὰς παρερμῆνείας Γραφικῶν χωρίων, οἱ δὲ ἀπὸ τὰς λύσεις, τὰς ὁποίας θὰ δίδῃ ἡ θεοποιουμἐνῃ ἐπιστήμη, θὰ ἑξακολουθοῦν νὰ κοιμῶνται. Τοιουτοτρόπως δὲ, θὰ ἔχουν ἐφαρμογὴν τὰ λόγια τοῦ Κυρίου μας περὶ τῆς Δευτέρας Παρουσίας Του· «ὥσπερ αἱ ἡμέραι τοῦ Νῶε, οὕτως ἔσται καὶ ἡ παρουσία τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ώσπερ γὰρ ἢσαν ἐν ταῖς ἡμέραις ταῖς πρὸ τοῦ κατακλυσμοῦ τρώγοντες καὶ πίνοντες, γαμοῦντες καἱ ἑκγαμίζοντες καὶ οὐκ ἔγνωσαν (καὶ δὲν τὸ ἐκατάλαβαν) ἕως ἦλθεν ὁ κατακλυσμὸς καὶ ἦρεν ἅπαντας, οὕτως ἔσται καὶ ἡ παρουσία τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου» (Ματθ. 24, 37-39). 

Τὸ θέμα τῆς Δευτέρας Παρουσίας ἄλλοι ἄντιμετωπίζουν μὲ ἀδιαφορίαν καὶ ἄλλοι ἑρμηνεὐουν μὲ διαφόρους καὶ ἐνίοτε τερατώδεις ἑρμηνείας. Καὶ δὲν εἶνε τόσον μεγάλο τὸ κακόν, ὅταν ἂναρμοδίως λέγεται καὶ γράφεται κάτι σχετικῶς μὲ τὸ θέμα τοῦτο, ὅσον ὅταν ἐξ ἐπισήμων, θεολογικῶν χειλέων καὶ γραφίδων προέρχεται πλῆθος ἀντιφατικῶν, παραδόξων καὶ λαβυρινθωδῶν ἑρμηνειῶν, ποὺ ἀπὸ πολλῶν ἑκατοντάδων ἐτῶν ἐκυκλοφόρησαν καὶ ἔχουν ἐγκατασπαρῆ μέχρι σῆμερον εἰς διάφορα βιβλία, σχετικὰ μὲ τὴν δευτέραν ἔλευσιν τοῦ Κυρίου εἰς τὴν γῆν. Καὶ βλέπει κανεὶς τοιαύτας ληρὠδεις ἑρμηνείας, αἱ ὁποῖαι δὲν διαφέρουν ἀπὸ τὰς ἑρμηνείας τῶν σημερινῶν χιλιαστῶν. Καὶ πρῶτον οἱ ἀρχαῖοι Κῆρινθος καὶ Παπίας καὶ μετὰ ταῦτα οἱ Μοντανισταὶ ἐσχημἀτισαν τὴν ἰδέαν, ὅτι πρὶν ἔλθῃ ὁ Χριστὸς διὰ νὰ κρίνῃ τὸν κόσμον, θὰ βασιλεύσῃ ἐπὶ χίλια ἔτη μὲ τοὺς ἐκλεκτοὺς τῆς γῆς, οἱ ὁποῖοι θὰ ζοῦν κατὰ τὴν περίοδον ἐκείνην. ᾿Αλλοι δὲ εἶπαν ὅτι κατὰ τὴν περίοδον ταύτην θ᾽ ᾶναστηθοῦν καὶ οἱ δίκαιοι διὰ νὰ συμβασιλεύσουν μὲ τὸν Χριστὸν ἐπὶ τῆς γῆς! Γνωστὸν δὲ τυγχάνει, πόσον ἡ ὑλόφρων καὶ σατανικῆ αὐτῆ διδασκαλία ἐπολεμῆθῆ ὑπὸ τῶν Πατέρων καὶ Διδασκάλων τῆς ᾽Εκκλησίας. Οὶ πρῶτοι σπουδαῖοι ἑρμηνευταὶ τῆς ᾽Αποκαλύψεως, ὸ Ἀνδρέας, ἀρχιεπίσκοπος Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας (6ος αἰών) καὶ ο ’Αρέθας, ἐπίσης ἂρχιεπίσκοπος Καισαρείας (περὶ τὸ 900) ἔδωκαν τὴν ὀρθὴν ἑρμηνείαν εἰς τὸ περὶ χιλιετοῦς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ χωρίον τῆς Ἀποκαλύψεως, διότι ἐδέχθησαν τὴν βασιλείαν ταύτην ἐν πνευματικῇ ἐννοίᾳ. Εἰς τὰς ἡμέρας μας ἑρμηνευταί τινες, ὁνειροπὀλοι, ὅσον ἀφορᾷ τὸ περιμάχητον χωρίον, συμφωνοῦν κατ᾽ οὐσίαν, διαφέροντες ὡς πρὸς τὰς διατυπὠσεις μόνον, ὅτι τὸ ἐν λόγῳ χωρίον ὁμιλεῖ περὶ μιᾶς μακρᾶς καὶ μακαρίας περιόδου ζωῆς, κατὰ τὴν ὁποίαν θὰ ἐπικρατῇ καὶ θὰ πρυτανεὑῃ ἐπὶ τῆς γῆς τὸ Θἑλημα τοῦ Θεοῦ, τῆς γῆς μεταβαλλομένης οὕτως εἰς ἐπίγειον παράδεισον. ᾿Αλλ᾿ ἡ τελευταία αὕτη ἑρμηνεία ὁμοιάζει, ὅπως καὶ ἄνωτέρω εἴπομεν, μὲ τὴν ἑρμηνείαν τῶν Χιλιαστῶν, παλαιοτέρων καὶ νεωτέρων. 

Περὶ Χιλιετοῦς Βασιλείας τοῦ Χριστοῦ 

Πολὺ ἀποροῦμεν, πῶς ὅλοι αὐτοὶ τολμοῦν νὰ γράφουν, κατὰ κόρον μάλιστα, περὶ χιλιετοῦς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τῆς γῆς καὶ περὶ μακρᾶς περιόδου ἁγίας καὶ ἀγγελικῆς ζωῆς εἰς τὴν γῆν, ἐνῷ τὸ χωρίον, ἐπὶ τοῦ ὁποίου στηρίζονται, εἶνε σαφές. Δὲν ὁμιλεῖ περὶ γῆς καὶ τῶν κατοίκων αὐτῆς, ἀλλ’ ὁμιλεῖ περὶ πραγμάτων συμβαινόντων εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ περὶ ΨΥΧΩΝ, αἱ οποῖαι ἐμαρτύρησαν διὰ τὸν Ἰησοῦν: «Καὶ εἶδον θρόνους, καὶ ἐκάθισαν ἐπ᾿ αὐτούς, καὶ κρῖμα ἐδόθη αὐτοῖς, καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πεπελεκισμένων διὰ τὴν μαρτυρίαν Ἰησοῦ καὶ διὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ...καὶ ἔζησαν καὶ ἑὗασίλευσαν μετὰ τοῦ Χριστοῦ χίλια ἔτὴ· καὶ οἱ λοιποὶ τῶν νεκρῶν (οἱ ἁμαρτωλοὶ) οὺκ ἔζησαν ἔως τελεσθῇ τὰ χίλια ἔτη. Αὕτη ἡ ἀνάστασις ὴ πρώτη» (Ἀποκαλ. 20, 4-5). Τοῦ χωρίου τούτου τὴν ἑρμηνείαν διετὐπωσε κατ᾽ ὄντως θεόπνευστον τρόπον εἰς τὸ βιβλίον του «Τὸ Προπατορικόν 'Αμάρτὴμα», ὑποβλὴθὲν ὡς ἐπὶ διδακτορίᾳ διατριβὴ εἰς τὴν Θεολογικὴν Σχολὴν τοῦ Πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν, ὁ ἐν ᾿Αμερικῇ διαμένων εὺλαβέστατος ἱερεὺς π.᾿Ιωάννὴς Ρωμανίδὴς(Ἴδε σελίδα 126). Ως πρώτὴ ἀνάστασις, ὡς ὁ πατὴρ Ἰωάννης γράφει, νοεῖται ὴ πνευματικὴ ἀνάστασις τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ γίνεται ἐδῶ εἰς τὴν γῆν διὰ τῆς ἀναγεννήσεως διὰ τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν μυστηρίων Του. Αὐτοὶ δὲ οἱ οὕτω ζωοποιὴθέντες καὶ ἂναστὴθέντες πνευματικῶς ἤδη ἀπὸ τὴν γῆν, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τοὺς ἄλλους τοὺς νεκροὺς ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν, ἀποθνῄσκοντες ὑπάγουν καἰ συζοῦν μετὰ τοῦ Κυρίου εἰς τὸν οὐρανόν ᾶπολαμβἁνοντες μερικῶς τῶν ἀγαθῶν τῆς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ χίλια ἔτη, δηλαδὴ κατὰ τὴν μακρὰν καὶ ἁκαθόριστον περίοδον μέχρι τῆς Δευτέρας Παρουσίας. Εἰς αὐτοὺς ὁ δεύτερος θάνατος, ἡ ἂποκοπὴ δηλαδὴ ἀπὸ τὸν Θεόν, δεν εχει ἐξουσίαν. Πρῶτος θάνατος ἐννοεῖται ὸ σωματικός, ὁ ὁποῖος ἔχει ἐξουσίαν ἐφ᾿ ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ὅσον δὲ διὰ τὸ δἑσιμον τοῦ Σατανᾶ κατὰ τὸ διάστημα τῆς ἐν οὐρανῷ βασιλείας τῶν πεπελεκισμένων διὰ τὸν Ἰησοῦν ψυχῶν, εἶνε φανερόν, ὅτι τὸ δέσιμον τοῦτο προῦποθέτει τῆν ἀπόλυτον ἐξουσίαν, ἣν εἶχεν ὁ Σατανᾶς ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων μετὰ τὴν παράβασιν τῶν πρωτοπλάστων, ὁπότε καὶ οἱ ἁγιώτεροι τῆς Παλαιᾶς Διαθῆκης δὲν ἐσᾠζοντο, ἀλλ᾿ ὡδηγοῦντο εἰς τὸν Ἄδην, μέχρι τῆς σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου, διὰ τῆς ὁποίας ἐδέθη ὁ Σατανᾶς, κατελύθη δῆλαδῆ ἡ ἐξουσία αὐτοῦ, κατὰ τὸν λόγον τοῦ Κυρίου' «Νῦν ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου ἐκβληθήσεται ἔξω» (Ἰωάν. 12,31). Μετὰ τὴν σταύρωσιν τοῦ Κυρίου καὶ τὴν ἐξαγορἁν τῶν πιστευόντων εἰς αὐτὸν οὐδεὶς εἶνε εἰς τὴν ἐξουσίαν τοῦ Σατανᾶ ὅπως πρίν, ἐκτὸς ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι μόνοι των θελουν νὰ παραδίδουν ἑαυτοὺς εἰς τὸν Σατανᾶν. Ἑπομένως ῆ ἀπόλυτος ἐξουσία τοῦ Σατανᾶ ἐδεσμεύθη μέχρις ὅτου τελεσθοῦν τὰ χίλια ἔτη, μέχρι δηλαδὴ τῶν παραμονῶν τῆς Δευτέρας Παρουσίας, ὁπότε θὰ λυθῆ πάλιν δι᾿ ὀλίγον χρόνον-καἱ ἴσως ἤδη ἐλύθη - καὶ θὰ ἐξέλθῃ, ἵνα πολεμήσῃ τὸν κόσμον, «ἔχων θυμὸν μέγαν, εἰδὼς ὅτι ολίγον καιρὸν ἔχει» (᾿Αποκαλ. 12,12). Αὐτὴν τὴν ἑρμηνείαν δίδουν εἰς τὸ δέσιμον τοῦ Σατανᾶ οἱ προμνημονευθέντες Ἀνδρέας καὶ ᾿Αρέθας. Ἑπομένως τὰ περὶ χιλιετοῦς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ εἰς τὴν γῆν δὲν εἶνε τίποτε ἄλλο παρὰ φαιδρὰ μυθολογία. Ἐπίσῆς διαστρεβλώνεται καὶ τὸ ὡς συναφὲς θεωρούμενον ὑπὸ τῶν χιλιαστικἀ φρονούντων χωρίον «γενήσεται μία ποίμνη εἷς ποιμὴν» (Ἰωἀν. 10,16). Τὸ χωρίον τοῦτο σημαίνει ἁπλῶς τῆν ἵδρυσιν τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία παρουσιάζεται ἐδῶ ὥς ποίμνη ὑπὸ ποιμένα τὸν Χριστὸν καὶ μὲ πρόβατα προερχόμενα ὄχι μόνον ἐκ τῆς αὐλῆς τῶν Ἰουδαίων ἀλλὰ καὶ τῶν Ἔθνῶν, καὶ δὲν σημαίνει ὅτι θὰ ἔλθῃ εἰς τὸ προσεχὲς ἢ ἀπώτερον μέλλον τοῦ Χριστιανισμοῦ ἐπὶ τῆς γῆς μία περίοδος κατὰ τὴν ὁποίαν ο Χριστιανισμὸς ὥς δύναμις καὶ ὥς ἁγιότῆς ζωῆς θὰ κατισχὑσῃ καὶ θὰ θριαμβεύσῆ εἰς ἁφὰνταστον βαθμὸν εὶς ὁλόκληρον τὴν ἀνθρωπότητα ῆ τοὐλάχιστον εἰς τὸ μεγαλύτερον μέρος αὐτῆς. Αὶ ἀνωτέρω ἐκτεθεῖσαι θεωρίαι περὶ μακρᾶς περιόδου μακαρίας καὶ ἁγίας ζωῆς ἐπὶ τῆς γῆς πρὸ τῆς συντελείας τοῦ κόσμου δημιουργοῦν καὶ μεταξὺ πιστῶν ένα κλῖμα ἀδιαφορίας διὰ τὰ σημεῖα τῶν καιρών. «Εἶνε πολὺ μακράν, λέγουν, ἡ Δευτέρα Παρουσία. Διότι ἡ χιλιετὴς βασιλεία (σ.ι. σήμερα αυτή η πλάνη κυκλοφορεί ευρέως ως "αναλαμπή της Ορθοδοξίας") δὲν ἐπραγματοποιῆθη ἀκόμη». ᾿Εν τούτοις τὰ παραθεωρούμενα σημεῖα τῶν ἡμερῶν μας ἔχουν ἄμεσον σχέσιν μὲ τὴν ᾿Αγίαν Γραφὴν καὶ τὴν ἑξἑλιξιν τοῦ κόσμου.