Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟὙ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ ( ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ ) - Τα σημεία των καιρών ( Ι')

 

ι) Η έλευση του Αντιχρίστου

Η έλευση του Αντιχρίστου είναι το σημαντικότερο σημείο της συντελείας. Αναφέρεται κι απ’ τον ίδιο τον Κύριο. Με μεγαλύτερη, όμως, έμφαση τονίζεται στην Β΄ προς Θεσσαλονικείς. Σ’ αυτήν την επιστολή ο Απόστολος Παύλος φανέρωσε στους ανήσυχους Θεσσαλονικείς που περίμεναν την Β΄ παρουσία μια προϋπόθεση που, αν δεν υπάρχει, η Β΄ παρουσία δεν θα έλθει. Αυτή η προϋπόθεση είναι η έλευση του Αντιχρίστου. Ο Θεοδώρητος την χαρακτηρίζει ως το « μέγιστον τῆς τοῦ Κυρίου παρουσίας σημεῖον » (Θεοδωρήτου Κύρου, Ερμηνεία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Β΄, Γ΄, P.G. 82, 664 Α. Βλ. και Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις τήν Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Α΄, Α΄, P.G. 62,469, « Τόν μέν καιρόν ἀποκαλύπτων αὐτῷ, τό δέ τοῦ καιροῦ σημεῖον, τόν Ἀντίχριστον δηλῶν »).

Η έλευση του Αντιχρίστου είναι, πράγματι, το σημαντικότερο σημείο της συντελείας. Με την εμφάνιση του Αντιχρίστου, η ανθρωπότητα θα γνωρίζει ότι έχει, πια, μπει στην τελική ευθεία για την Β΄ παρουσία του Κυρίου (Βλ. και Λκ. 21,28 « ἀρχομένων δέ τούτων γίνεσθαι ἀνακύψατε καί ἐπάρατε τάς κεφαλάς ὑμῶν, διότι ἐγγίζει ἡ ἀπολύτρωσις ὑμῶν » και Λκ 21,30).

ια) Η έλευση του Προφήτη Ηλία

Η έλευση του προφήτη Ηλία είναι, όπως και η έλευση του Αντιχρίστου, το ασφαλέστερο, ίσως, « σημείο » της συντελείας, η εκπλήρωση του οποίου θα σηματοδοτήσει την έναρξη των γεγονότων του τέλους των καιρών (Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία εις την Β΄ προς Θεσσαλονικείς, Ομιλία Α΄, P.G. 62, 470, « Καί τάς ἐπαλλήλους δέ καί ἀφάτους συμφοράς τεκμήριον εἶναι ἔλεγεν καί ὅτι Ἠλίαν δεῖ ἐλθεῖν »).Θα αναφερθούμε σ’ αυτό το θέμα με περισσότερες λεπτομέρειες στην σχετική ενότητα.

ιβ) « Σημεία » στον ουρανό και τη γη και γενικότερη αναστάτωση του σύμπαντος

Τα « σημεία » στον ουρανό και τη γη αλλά και μια γενικότερη αναστάτωση του σύμπαντος αναφέρονται απ’ τους Ευαγγελιστές Ματθαίο, Μάρκο και Λουκά [Λκ 21,11, « φόβητρά τε καί ἀπ΄ οὐρανοῦ σημεῖα μεγάλα ἔσται », 21,25, « Καί ἔσονται σημεῖα ἐν ἡλίῳ καί σελήνῃ καί ἄστροις καί ἐπί τῆς γῆς συνοχή ἐθνῶν ἐν ἀπορία ἠχούσης θαλάσσης καί σάλου ἀποψυχόντων ἀνθρώπων ἀπό φόβου και προσδοκίας τῶν ἐπερχομένων τῇ οἰκουμένῃ. Αἱ γάρ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθήσονται », βλέπε και Μθ. 24,29, « Εὐθέως δέ μετά τήν θλῖψιν τῶν ἡμερῶν ἐκείνων ὁ ἥλιος σκοτισθήσεται, καί ἡ σελήνη οὐ δώσει τό φέγγος αὐτῆς, καί οἱ ἀστέρες πεσοῦνται ἀπό τοῦ οὐρανοῦ, καί αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθήσονται », και Μκ. 13, 24-5. Παρόμοιες προφητείες υπάρχουν στα Ησ. 13,10 και 34,4, Ιεζ. 32,7, Ιωήλ 2,10, 3,4 και 4,15 και ( διάφορα σημεία της Αποκάλυψης ) ;;; Απ. 6,12 κ.εξ. ].

Ο Λουκάς αναφέρει σημεία στον ήλιο, την σελήνη και τα άστρα, ενώ οι Μάρκος και Ματθαίος είναι πιο συγκεκριμένοι και μιλούν για συσκότιση του ηλίου και της σελήνης, πτώση των άστρων απ’ τον ουρανό και σάλευση των δυνάμεων των ουρανών.

Στα ευαγγέλια των Ματθαίου και Μάρκου αναφέρεται πως αυτά τα γεγονότα θα συμβούν « μετά τήν θλῖψιν τῶν ἡμερῶν ἐκείνων » (Μθ. 24,29 και Μρ. 13,24).Ή ταυτίζονται με την συντέλεια ή, το πιθανότερο, θα συμβούν ελάχιστα πριν απ’ αυτήν, προς το τέλος της εποχής των εσχάτων. Πάντως, μετά τα σημεία που αναφέρονται πρωτύτερα στον εσχατολογικό λόγο (Ο π. Seraphim Rose τα χαρακτηρίζει « signs of the very end »).Σε αυτά τα « σημεία » στον ουρανό και τη γη θα αναφερθούμε πιο αναλυτικά στην ενότητα την σχετική με την « μεγάλη θλίψη »(Βλ. σελ. 284-290).

ιγ) Σημεία των καιρών που αναφέρονται μόνο στην σύγχρονη βιβλιογραφία.

i ) Η δημιουργία συνθηκών που αναφέρεται στην διδασκαλία της Εκκλησίας πως θα υπάρχουν στους έσχατους χρόνους.

Σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκουν σημεία που δεν αναφέρθηκαν ρητά από τον Κύριο ή τους Αποστόλους ως σημεία των καιρών αλλά αναφέρθηκαν ως συνθήκες που θα υπάρχουν την εποχή των εσχάτων στα πλαίσια της περιγραφής των εσχάτων χρόνων· σαν στοιχεία απαραίτητα για την εκπλήρωση του εσχατολογικού σεναρίου της Αγίας Γραφής.

Ένα τέτοιο σημείο είναι η ανοικοδόμηση του ναού του Σολομώντος. Σε διάφορα χωρία της Αγίας Γραφής και, κυρίως, στην Β΄ προς Θεσσαλονικείς ( Β΄ Θεσσαλονικείς 3,4) προφητεύεται ότι ο Αντίχριστος θα ενθρονιστεί στο ναό του Θεού, το ναό των Ιεροσολύμων. Όμως, κανείς δεν μπορεί να ενθρονιστεί σ’ ένα ναό που δεν υπάρχει. Επομένως, ο ναός του Σολομώντος θα ξαναχτιστεί. Αν χτιστεί πριν ή μετά την έλευση του Αντιχρίστου, αυτό είναι ένα ζήτημα. Πάντως, θα ξαναχτιστεί (Σε αυτό το θέμα αναφερόμαστε πιο αναλυτικά στη σχετική ενότητα, σελ. 254-264 ).

Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μια ερμηνευτική άποψη που διατυπώθηκε σχετικά με τους στίχους Απ. 11,9-10. Οι εισηγητές της υποστηρίζουν πως αυτοί οι στίχοι είναι και μια έμμεση προφητική αναφορά στην εφεύρεση της τηλεόρασης και της ανάπτυξης του ποικίλου ( έντυπου ή ηλεκτρονικού ) τύπου. Ο στίχος αναφέρει πως άνθρωποι απ’ όλα τα έθνη θα βλέπουν τη θανάτωση των δύο προφητών επί τρεισήμισι ημέρες. Την εποχή που ο Ευαγγελιστής Ιωάννης έγραφε την Αποκάλυψη η μεταφορά των ειδήσεων ή η αναγγελία ενός γεγονότος επιτυγχάνονταν με εξαιρετικά βραδύ ρυθμό, είτε δια ακοής, είτε δια γραπτού λόγου, και σπανιώτατα, δι’ εποπτικών μέσων. Κι όμως, σε μια τέτοια εποχή ο Ιωάννης ο Θεολόγος αναφέρεται σε ταυτόχρονη θέαση για ένα χρονικό διάστημα τρεισήμισυ ημερών ενός γεγονότος από ανθρώπους όλων των φυλών και εθνοτήτων. Κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί π.χ. το 1800 μ.Χ.. Μετά την εφεύρεση της τηλεόρασης αυτό που περιγράφεται στους εν λόγω στίχους είναι πραγματοποιήσιμο ( Αυτή την άποψη αναλύει ο Νικόλαος Σωτηρόπουλος στον 1^ο τόμο του έργου του « Ερμηνεία δυσκόλων χωρίων της Γραφής ». Αργότερα, την πέρασε σαν ερμηνευτικό σχόλιο και στην μετάφραση της Κ.Δ. που εξέδωσε. Βλ. Ν.Ι. Σωτηροπούλου, Θεολόγου-Φιλολόγου, Η Κ.Δ. στη δημοτική, Δ΄ Έκδοσις, Αθήναι 2006, Εκδόσεις Σταυρός, σελ. 1097, « Και άνθρωποι από τους λαούς και τις φυλές και τις γλώσσες και τα έθνη ( δια μέσου της τηλεοράσεως ) βλέπουν τη θανάτωσή τους επί τρεις ημέρες και μισή … » ).

Η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την εγκαθίδρυση μιας παγκόσμιας κυβέρνησης και ο θρησκευτικός συγκρητισμός, επίσης, θεωρήθηκαν ως σημεία των καιρών καθώς ο Αντίχριστος πιστεύεται πως θα είναι οικουμενικός πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας εγχάραξης πληροφοριών στο ανθρώπινο σώμα θεωρήθηκε και αυτή ως ένα σημείο των καιρών (Εμείς, πάντως, οφείλουμε να επισημάνουμε πως η εξέταση της δημιουργίας των συνθηκών των εσχάτων χρόνων ως σημείου των καιρών πρέπει να γίνεται με σύνεση, χωρίς υπερβολές και με την επίγνωση ότι η δημιουργία αυτών των συνθηκών δεν σημαίνει, απαραίτητα, ότι έχουμε εισέλθει στην εποχή των εσχάτων ).

ii) Η αύξηση της γνώσης και της δυνατότητας μετακίνησης των ανθρώπων από το ένα σημείο στο άλλο

Αναφέρεται στη σύγχρονη βιβλιογραφία ως σημείο των καιρών. Ως αγιογραφική βάση αυτής της θέσης αναφέρεται το Δαν. 12,4. Η γραφή του χωρίου που αναφέρουν συνήθως οι Έλληνες εισηγητές αυτού του σημείου είναι η εξής: « Κι εσύ Δανιήλ σφράγισε τους λόγους αυτού του βιβλίου μέχρι το τέλος του χρόνου. Τότε πολλοί θέλουσι περιτρέχει, και η γνώσις θέλει πληθυνθή » ( Βλ. Ψαρουδάκη Νικολάου, « Αντίχριστος 666 καί ΕΚΑΜ », εκδόσεις Μήνυμα, Αθήνα 1987, σελ. 63-64).Αυτό το κείμενο δίνει και μια μετάφραση απ’ το εβραϊκό κείμενο που εκδόθηκε το 1840 και ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας των Leeves, Lowndes, Νεοφύτου Βάμβα, Γεωργίου Τυπάλδου Ιακωβάτου και Χ. Νικολαΐδου (Αυτή η μετάφραση επανεκδόθηκε απ’ τις εκδόσεις « Κέδρος » το 2003. Βλέπε « Της Παλαιάς Διαθήκης άπαντα εκ του εβραϊκού αρχετύπου εις κοινήν ελληνικήν διάλεκτον μεταφρασθέντα », Κέδρος, Αθήνα 2003, Ανατύπωση απ’ την 3^η έκδοση της μεταφράσεως του εκ του εβραϊκού πρωτοτύπου κειμένου της Π.Δ. ( Κανταβριγία, 1849 ). Η πρώτη έκδοση αυτής της μετάφρασης έγινε το 1840. Η μορφή του Δαν. 12,4, (σελ. 950 ) που μας δίνει αυτή η έκδοση είναι η εξής: « Καί σύ, Δανιήλ, σφάλισε τους λόγους, και σφράγισε το βιβλίον, έως εις τον έσχατον καιρόν. [ Τότε ] πολλοί θέλουν περιτρέχει, και η γνώσις θέλει πληθυνθή »).Παρόμοιο κείμενο δίνει και η αγγλική έκδοση της Βίβλου(KJV Daniel 12:4 But thou, O Daniel, shut up the words, and seal the book, even to the time of the end: many shall run to and fro, and knowledge shall be increased).

Πάντως, η « septuaginta » της Βιβλικής Εταιρείας δίνει δύο διαφορετικές εκδοχές του δεύτερου μέρους του στίχου, που είναι και αυτό που μας ενδιαφέρει. Η πρώτη είναι « ἕως ἄν ἀπομανῶσιν οἱ πολλοί καί πλησθῇ ἡ γῆ ἀδικίας » ( μετάφραση των Ο΄ ) και η δεύτερη « ἕως διδαχθῶσιν οἱ πολλοί καί πληθυνθῇ ἡ γνῶσις » ( μετάφραση Θεοδοτίωνος ). Καμία από τις δυο δεν συμφωνεί απόλυτα με την μορφή που προαναφέραμε. Η μετάφραση απ’ το εβραϊκό κείμενο των καθηγητών του πανεπιστημίου που εξέδωσε η Βιβλική εταιρεία, αποδίδει το στίχο ως εξής. « Κλείσε το βιβλίο με αυτά τα λόγια και κράτησε μυστικό το περιεχόμενό του μέχρι τον καιρό του τέλους. Πολλοί θα θελήσουν να το διερευνήσουν για να αυξήσουν τις γνώσεις τους » (Αγία Γραφή, Έκδοση Βιβλικής Εταιρείας, Μετάφραση απ’ τα πρωτότυπα κείμενα, σελ. 1459).Αυτή η μετάφραση συμφωνεί και με την ερμηνεία του Αγίου Ιερωνύμου σ’ αυτό το χωρίο (Βλ. Ιερωνύμου, Εις τον Δανιήλ, 727, P.L. 25, 577).

Η μια εκδοχή της « septuaginta » θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να στηριχθεί αυτή η άποψη, τουλάχιστον όσον αφορά το μέρος της πλήθυνσης της γνώσης, αν και στο χωρίο δεν διευκρινίζεται για τί είδους γνώση πρόκειται, θεολογική, τεχνολογική ή άλλη (Οι μάρτυρες του Ιεχωβά αναφέρουν σε μετάφραση το μέρος του στίχου που μας ενδιαφέρει, ως εξής: « Η αληθινή γνώση θα γίνει άφθονη ». Και υποστηρίζουν πως η εξάπλωση της διδασκαλίας της οργάνωσής τους είναι αύξηση της αληθινής γνώσης, και, επομένως, σημείο των καιρών ( « Τί διδάσκει, πράγματι, η Αγία Γραφή; », Μάρτυρες του Ιεχωβά Ελλάδας, Εκτύπωση 2007, σελ. 92 ). Κατά τη γνώμη μας, η εξάπλωση της διδασκαλίας των μαρτύρων του Ιεχωβά θα μπορούσε να θεωρηθεί ως εκπλήρωση της προφητείας του Δαν. 12,4 στην άλλη, όμως, μορφή με την οποία μας παραδίδεται απ’ τους Ο΄: « ἕως ἄν ἀπομανῶσιν οἱ πολλοί καί πλησθῇ ἡ γῆ ἀδικίας »).

Πάντως, όσοι αναφέρουν αυτό το χωρίο ως προφητεία για το τέλος του κόσμου επισημαίνουν ότι η γνώση άρχισε ν’ αυξάνεται μ’ εκπληκτικούς ρυθμούς απ’ τον 19^ο αιώνα και μετά. Και τονίζουν πως η αύξηση της επιστημονικής γνώσης αφορά τόσο στο μέγεθος αυτής καθαυτής της γνώσης όσο και στον αριθμό των ανθρώπων που μετέχουν σ’ αυτήν (Βλ. M.R. De Haan, Signs of the end times, Kregel Publications, Michigan, 1996, Ανατύπωση απ' την έκδοση του 1951, σελ. 42-45. O Soloviev επισημαίνει πως η πρόοδος είναι πάντα σημείο του τέλους. Απ’ την άλλη διαπιστώνει και μια σχετικότητα στην πρόοδο. Έτσι, σημειώνει πως, όπως αυξάνουν τα θετικά απ’ την πρόοδο της επιστήμης, έτσι αυξάνουν και τα αρνητικά, οπότε το τελικό αποτέλεσμα είναι περίπου μηδέν. Σαν παράδειγμα αναφέρει πως με την πρόοδο του τεχνικού πολιτισμού, πράγματι, καταπολεμήθηκαν οι ασθένειες αλλά αυξήθηκαν τα ψυχοπαθολογικά και τα νευροπαθολογικά νοσήματα. Βλ. ο.π., σελ. 124-5 και 144. Για την αύξηση της γνώσης και των μετακινήσεων των ανθρώπων ως σημείου του τέλους βλ. και Νewman, The patristic idea of Antichrist, No 83 of Tracts for the times, by members of the University of Oxford, vol. v, 1838-40, London, 1840 σελ. 17. Πάντως, φαίνεται πως το Δαν. 12,4 είχε συνδεθεί από πολύ νωρίς με την επιστημονική πρόοδο. Είναι χαρακτηριστικό πως στο εξώφυλλο του έργου του Francis Bacon « Novum Organum Scientarum » ( 1645 ) είχε τεθεί μέρος του στίχου ( Multi pertransibunt augebitur scientia ).

Αλλά και το στοιχείο της αύξησης των μετακινήσεων των ανθρώπων δεν είναι, βιβλικά, αθεμελίωτο. Υποστηρίζεται από όλες σχεδόν τις αγγλικές μεταφράσεις της Βίβλου και θα μπορούσε να στηριχθεί και στο εβραϊκό κείμενο [Και συ, Δανιηλ, εγκλεισον τους λογους και σφραγισον το βιβλιον, εως του εσχατου καιρου· τοτε πολλοι θελουσι περιτρεχει και η γνωσις θελει πληθυνθη (Τώρα εσύ, Δανιήλ, κλείσε το βιβλίο μ’ αυτά τα λόγια και κράτησε μυστικό το περιεχόμενό του μέχρι τον καιρό του τέλους. Πολλοί θα θελήσουν να το διερευνήσουν για ν’ αυξήσουν τις γνώσεις τους). WTT Daniel 12:4]και την « Vulgata »(VUL Daniel 12:4 tu autem Danihel clude sermones et signa librum usque ad tempus statutum pertransibunt plurimi et multiplex erit scientia).

Το « pertransibeo » μπορεί να ερμηνευτεί με κυριολεκτική ή μεταφορική έννοια(Βλ. Charlton Lewis and Charles Short, A Latin Dictionary, Oxford, λήμμα « pertranseo », σελ. 1359).

Πάντως, ο Άγιος Ιερώνυμος προτιμά την μεταφορική έννοια, που ταιριάζει και με την συνάφεια του κειμένου. Αυτά, όσον αφορά την χειρόγραφη παράδοση του στίχου.

Στην πατερική παράδοση δεν συναντάται κάποια τέτοια άποψη. O Άγιος Ιερώνυμος, που εκπόνησε την « Vulgata » δίνει στο « pertransibunt » την έννοια της διερεύνησης μέσω της ανάγνωσης και θεωρεί πως το χωρίο σημαίνει πως πολλοί θα διαβάσουν το βιβλίο του Δανιήλ (Βλ. Ιερωνύμου, Εις τον Δανιήλ, 727, P.L. 25, 577).Κατά τον Θεοδώρητο Κύρου η προφητεία αναφέρεται σε αύξηση της θεολογικής γνώσης και έχει, ήδη, εκπληρωθεί με την έλευση του Χριστού.

Γράφει χαρακτηριστικά: « Ἔπιθες, φησί, τῷ βιβλίῳ τάς τῆς ἀσαφείας σφραγίδας, καί μή δεῖλα ἅπασι καταστήσης, ἕως ἄν πληθυνθῇ ἡ γνώσις και πληρωθῇ ἡ σύμπασα γῆ τοῦ γνῶναι τόν Κύριον, ὡς ὕδωρ πολύ κατακαλύψαι θαλάσσας κατά τήν προφητείαν. Ταύτας ἡ τοῦ Θείου Πνεύματος χάρις μετά τήν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἐπιφάνειαν ἀφελοῦσα τάς σφραγίδας, σαφῆ τά ἀσαφῆ πεποίηκε τοῖς πιστεύουσι » ( Ερμηνεία εις τον Δανιήλ, P.G. 81,1537).

Ολόκληρη τη Διατριβή θα τη βρείτε εδώ