Το νέο κυνήγι θησαυρού στον ψηφιακό κόσμο

Τι είναι τα Non-fungible tokens, που φιλοδοξούν να αποτελέσουν συνδετικό κρίκο μεταξύ ψηφιακού και φυσικού κόσμου. Η πλατφόρμα του Ethereum, τα online παιχνίδια και πώς λύθηκε το πρόβλημα προσδιορισμού της αξίας.

Βασίλης Παζόπουλος

Όταν μιλάς στη γενιά των baby boomers (γεννημένοι από το 1946 έως το 1964) για ηλεκτρονικά παιχνίδια, αναπολούν το PacMan και το Sρace Invaders. Την εποχή που έδιναν ραντεβού στα «μπιλιαρδάδικα».

Στην σύγχρονη εποχή, τα παιχνίδια μπροστά από την οθόνη έχουν εξελιχθεί εντελώς διαφορετικά. Υπάρχει μια ολόκληρη γενιά που μεγαλώνει παράλληλα στον ψηφιακό και φυσικό κόσμο.

Οι παίκτες συνδέονται on-line μεταξύ τους, μιλάνε, ανταγωνίζονται, συνεργάζονται, δημιουργούν παρέες και, γιατί όχι, φιλίες. Επιτυγχάνεται κάτι παραπάνω από μια κοινωνικοποίηση σε έναν ψηφιακό κόσμο.

Παίζοντας κερδίζουν έπαθλα, τα οποία ξεπερνούν σε αρκετές περιπτώσεις τον μισθό που θα έπαιρναν αν δούλευαν σε συμβατικές δουλειές. Επαναλαμβάνουμε, παίζοντας. Καθώς δραστηριοποιούνται στον ψηφιακό κόσμο δημιουργούν αξία, την ανταλλάσσουν, τους δίνεται η δυνατότητα να κερδίσουν, να αποταμιεύσουν, να δανείσουν. Δημιουργούν κοινωνικό αντίκτυπο στην πραγματική ζωή.

Έχει δημιουργηθεί ένας όρος με δύο συνθετικά για την ψηφιακή επέκταση του φυσικού κόσμου: Metaverse. Από το ελληνικό μετά και το universe (σύμπαν). Πρόκειται για μια γέφυρα μεταξύ κόσμων που διενεργούν οικονομικές συναλλαγές, κλείνουν επαγγελματικές συμφωνίες, συμμετέχουν σε επιχειρηματικές προσπάθειες. Έχει δημιουργηθεί μια ολόκληρη οικονομία μέσα σε αυτόν τον κόσμο, η οποία κάνει όλο και πιο δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ ψηφιακής αξίας και φυσικής.

Οι άνθρωποι ξοδεύουν πολύ χρόνο, κόπο και σκέψη σε αυτούς τους παράλληλους κόσμους. Μέχρι πρόσφατα ήταν απλώς για διασκέδαση. Τώρα η διασκέδαση έγινε επικερδής δραστηριότητα. Όσο περισσότερος χρόνος αφιερώνεται στο διαδίκτυο τόσο θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη αξία που θα δημιουργηθεί, η οποία πιθανόν να καταναλωθεί ψηφιακά. Δεν χρειάζεται αναγκαστικά να υφίσταται στον φυσικό κόσμο. Ωστόσο υπάρχει μια σχέση μεταξύ ψηφιακής και φυσικής αξίας.

Τι είναι τα NFTs;

NFTs είναι το αρκτικόλεξο των Non-fungible tokens (μη ανταλλάξιμα ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία). Πρόκειται για μοναδικά, αναντικατάστατα, σπάνια, εύκολα αναγνωρίσιμα ψηφιακά αντικείμενα που προστατεύονται από κρυπτογραφία, με ψηφιακές αναπαραστάσεις αντικειμένων του πραγματικού κόσμου.

Ποια είναι η διαφορά τους με τα Fungible tokens; Τα Fungible tokens είναι πανομοιότυπα και επομένως ανταλλάξιμα, όπως για παράδειγμα τα χαρτονομίσματα. Οποιοδήποτε και να έχεις στην κατοχή σου, μπορεί να αντικατασταθεί με κάποιο άλλο. Είτε πρόκειται για «κολλαριστό» 20ευρο που έχεις στο πορτοφόλι σου, είτε για ένα άλλο τσαλακωμένο χαρτονόμισμα των 20 ευρώ που βρίσκεται στην κατοχή κάποιου άλλου, όλα έχουν την ίδια αξία.

Αντίθετα, ένας αυθεντικός πίνακας ζωγραφικής είναι μοναδικός. Αν αντιγραφεί, μπορεί να μοιάζει, να έχει τα ίδια χρώματα, μέγεθος, υφή, αλλά πάντα θα είναι ένα υποδεέστερο αντίγραφο.

Τα Fungible tokens εκτός του ότι είναι ευκόλως ανταλλάξιμα (fungibility), είναι και διαιρετά. Το ένα 20ευρο έχει ίδια αξία με δύο 10ευρα ή τέσσερα 5ευρα. Το ίδιο συμβαίνει με το δολάριο ή το Bitcoin. Αν και εδώ υπάρχουν εξαιρέσεις. Ένα καινούργιο Bitcoin που δεν έχει ιστορικό, για κάποιους είναι προτιμότερο.

Επίσης η εμπειρία των capital controls μάς έχει δείξει πως ένα ευρώ σε γερμανική τράπεζα είχε για χρόνια μεγαλύτερη αξία από ένα ευρώ σε ελληνική. Όμως αυτά δεν είναι παρά εξαιρέσεις.

Ένα άλλο παράδειγμα των Non-fungible είναι τα ζώα. Αν χάσουμε τον σκύλο μας, δεν θα είναι το ίδιο να τον αντικαταστήσουμε με κάποιον άλλο, έστω και αν του μοιάζει. Σε κάθε αντικείμενο που είναι Non-fungible, οι αισθητικές διαφορές, η προέλευση, η σπανιότητα, η χρησιμότητα και άλλες ιδιότητες καθορίζουν την ταυτότητά του. Συνεπώς και την αξία του.

Η ιδέα με τα NFTs είναι ότι το καθένα είναι μοναδικό, αναντικατάστατο ή σπάνιο περιουσιακό στοιχείο, αναδεικνύοντας έτσι την έννοια της σπανιότητας στον ψηφιακό κόσμο. Είναι στην απόλυτη ιδιοκτησία σας, άρα είστε ελεύθεροι να τα κάνετε ό,τι θέλετε. Να τα πουλήσετε, να τα καταστρέψετε, να τα φυλάξετε.

Τα NFTs δεν βρίσκονται σε κάποιον υπολογιστή ή server. Διατηρούνται στη δική σας προσωπική διεύθυνση blockchain, την οποία ελέγχετε με το ιδιωτικό σας κλειδί. H πιο δημοφιλής πλατφόρμα για την ώρα είναι το Ethereum. Επειδή βρίσκονται σε ένα blockchain, με άλλα λόγια σε μια αποκεντρωμένη βάση δεδομένων, τα αρχεία δημιουργίας και μεταφοράς token είναι δημόσια. Υπάρχουν μάλιστα εξειδικευμένες μηχανές αναζήτησης όπως η EnjinX. Αυτό καθιστά εύκολη την επαλήθευση της σπανιότητας, επιτρέποντας στους χρήστες να είναι σίγουροι ότι το NFT είναι αυθεντικό.

Η διαφορά με τα συλλεκτικά αντικείμενα του φυσικού κόσμου

Η γενιά των baby boomers, για να ξεχωρίσει, χρησιμοποιούσε αντικείμενα πολυτελείας όπως το ρολόι Rolex. Τι χρηστική διαφορά έχει ένα Rolex κόστους χιλιάδων ευρώ με κάποιο άλλο κοινό ρολόι; Όχι πολλά πράγματα. Την ίδια ώρα δείχνουν. Ωστόσο το Rolex αποτελεί για δεκαετίες ένα σύμβολο κοινωνικού στάτους. Όταν το φοράει κάποιος, επιθυμεί να συνδέσει την παρουσία του με την αίγλη και την πολυτέλεια της συγκεκριμένης φίρμας.

Κάτι ανάλογο επιχειρούν να κάνουν οι νεότερες γενιές με συλλεκτικά αντικείμενα πολυτελείας του ψηφιακού κόσμου. Αποτελούν μια ένδειξη κοινωνικού στάτους όταν τα επιδεικνύουν, καθώς τα βλέπουν από λίγοι επιλεγμένοι φίλοι έως εκατομμύρια άγνωστοι. Νιώθουν περήφανοι για τα NFTs που έχουν στην κατοχή τους, απολαμβάνουν τον σεβασμό.

Αναφερόμαστε σε αντικείμενα που υπάρχουν για παράδειγμα στα on-line παιχνίδια. Το δημοφιλές Fortnite το 2018 κέρδισε 2,4 δισεκατομμύρια δολάρια, διαθέτοντας τέτοια ψηφιακά αντικείμενα. Στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν αισθητικά βοηθήματα, που είχαν να κάνουν με την εμφάνιση του άβαταρ, το alter ego του παίκτη. Δεν του πρόσθεταν παραπάνω ικανότητες στη μάχη. Ήταν όμως «cool». Αναβάθμιζαν το στάτους του ίδιου ή της ομάδας.

Όπως οι μεγαλύτεροι αγοράζουν Rolex θεωρώντας ότι ανεβαίνει το στάτους τους, έτσι και οι σημερινοί νέοι αγοράζουν ψηφιακά ρούχα ή αντικείμενα. Μπορεί να φαίνεται αδιανόητο σε όσους δεν έχουν εμπλακεί με αυτές τις δραστηριότητες, όχι όμως σε αυτούς που περνάνε την περισσότερη ώρα τους στον ψηφιακό κόσμο. Σε εκείνους φαίνεται αδιανόητο να ξοδεύεις χιλιάδες ευρώ για να βλέπεις την ώρα.

Αγοράζοντας ένα Rolex, παίρνεις ένα όμορφο κουτί, ένα καταπληκτικό ρολόι, αλλά το πιο πολύτιμο συστατικό είναι μια μικρή πράσινη κάρτα που αναγράφει ένα σειριακό αριθμό, ο οποίος πιστοποιεί την ιδιοκτησία του ρολογιού στη βάση δεδομένων της εταιρείας. Αν χάσεις αυτή την κάρτα, έχει δραματική επίπτωση στην τιμή, σε περίπτωση που θελήσεις να πουλήσεις το ρολόι στη δευτερογενή αγορά. Είναι πολύ πιο δύσκολο να αποδείξεις ότι είναι αυθεντικό.

Γι' αυτό συχνά ο κάτοχος ενός ακριβού αντικειμένου το ασφαλίζει, το τοποθετεί σε ένα ασφαλές μέρος όπως ένα χρηματοκιβώτιο, για να το προστατέψει από την κλοπή και τη φθορά. Ακόμα και μια γρατζουνιά μπορεί να ρίξει την αξία του στο μισό. Και φυσικά θα χάσει ολοσχερώς την αξία του αν καταστραφεί.

Με τα NFTs δεν έχεις τέτοια προβλήματα. Εξαιτίας της ψηφιακής μορφής τους είναι άφθαρτα, κρύβονται και μεταφέρονται εύκολα και άμεσα. Υπάρχει όμως και ένα άλλο πλεονέκτημα. Μπορούμε να γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή πόσα υπάρχουν. Ωστόσο είναι πιο δύσκολο να εκτιμήσεις την αξία τους. Τα αγαθά που είναι αναμφισβήτητα δαπανηρά, που έχουν για παράδειγμα σαν πρώτη ύλη τον χρυσό, θεωρούνται πολύτιμα, καθώς η αξία τους προσεγγίζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια με απλές παρατηρήσεις ή εύκολα αξιόπιστες μετρήσεις.

Επειδή δεν διαπραγματεύονται συνέχεια, όπως τα cryptos ή οι μετοχές, είναι δύσκολο να προσδιορίσεις την αξία τους. Δεν έχουν ρευστότητα. Ωστόσο βρέθηκε λύση και είναι ενδεικτική του πώς οι δυνάμεις της καινοτομίας ξεπερνούν τις δυνάμεις της αυτοσυντήρησης. Υπάρχει ένα site, το UPSHOT, όπου υπάρχουν ερωτήσεις σχετικά με την αξία των NFTs. Δεν ρωτάνε άμεσα την τιμή, αλλά σε ποια κατηγορία το τοποθετούν. Ακριβό, μέτριας αξίας, φτηνό; Άλλες ερωτήσεις έχουν να κάνουν με το ποιο θεωρείς πιο αξιόλογο, το Α ή το Β; Κατόπιν διασταυρώνει τις απαντήσεις από διαφορετικούς χρήστες και με βάση αυτή τη μέθοδο, μπορούν να προσδιορίσουν την αξία του NFT, χωρίς να έχει αλλάξει χέρια.

Άλλες εφαρμογές των NFTs

Τα παιχνίδια είναι ο δούρειος ίππος. Τα NFTs ξεκίνησαν αλλά δεν περιορίζονται πλέον σε αυτό τον χώρο. Έχουν ήδη επηρεάσει την ψηφιακή τέχνη, ξεκλειδώνοντας έναν άμεσο μηχανισμό δημιουργίας εσόδων για δημιουργούς.

Οι καλλιτέχνες όχι μόνο μπορούν να εκδώσουν ψηφιακές παραστάσεις του έργου τους, αλλά μπορούν να πουλήσουν άμεσα τις δημιουργίες τους σε παγκόσμιες αγορές τέχνης. Το marketplace OpenSea έχει τα περισσότερα, αλλά υπάρχουν και εξειδικευμένα μέρη, π.χ. για συγκεκριμένη μορφή τέχνης.

Μία από τις πιο συναρπαστικές πτυχές του χώρου των NFTs είναι τα ριζικά νέα μοντέλα χρηματοδότησης που διερευνούνται. Ένα εντελώς νέο φάσμα μηχανισμών δημιουργίας εσόδων έχει αποκαλυφθεί για προγραμματιστές και δημιουργούς. Μέσα από πλατφόρμες τέχνης όπως το SuperRare, έχουν τη δυνατότητα να εισπράττουν δικαιώματα σε κάθε μεταβίβαση. Κάτι που είναι συνήθως αδύνατο ή πολύ δύσκολο στον παραδοσιακό κόσμο.

Τα NFTs μετατρέπονται σε ένα εργαλείο για την έκδοση, παρακολούθηση και δημιουργία εσόδων, από σχεδόν οποιαδήποτε δημιουργική προσπάθεια. Πρόκειται για ένα ολόκληρο οικοσύστημα ψηφιακής εκπροσώπησης και κατοχής περιουσιακών στοιχείων. Μπορείς να τα προγραμματίσεις, κάθε φορά που αλλάζουν χέρια να λαμβάνεις 10% του ποσού που δαπανάται. Ή στην αρχή 50%, μετά 40%, την επόμενη φορά 30% κ.λπ. Μπορείς να το ρυθμίσεις όπως επιθυμείς.

Η πώληση ψηφιακών αντικειμένων είναι στην πραγματικότητα ένας εφικτός τρόπος να χρηματοδοτήσετε τον εαυτό σας. Ένας μικρός παραγωγός παιχνιδιού μπορεί να προπωλήσει τα αντικείμενα του κόσμου του, προκειμένου να χρηματοδοτήσει το εγχείρημα. Όπως έκαναν από το Cryptovoxels, όπου δημοπράτησαν σπάνια ψηφιακά ακίνητα.

Τα NFTs είναι η αποκεντρωμένη, ψηφιακή εκδοχή της πιστοποίησης της αυθεντικότητας ενός φυσικού αντικειμένου. Ένας μηχανισμός ψηφιοποίησης δικαιωμάτων ιδιοκτησίας που ταυτοποιεί κάποιο αντικείμενο ή τίτλο ιδιοκτησίας.

Αυτό είναι σχετικά εύκολα κατανοητό. Υπάρχει όμως και μια πιο δύσκολη στην κατανόηση εφαρμογή του. Ο κάτοχος να μην έχει τίποτε άλλο παρά ένα ψηφιακό αντικείμενο, όπως ένα gif ή μια φωτογραφία, που μπορεί όχι μόνο να δει αλλά και να χρησιμοποιήσει ο καθένας. Δεν έχεις τα δικαιώματα να εμποδίσεις άλλους να τα βλέπουν. Κι όμως, υπάρχουν πρόθυμοι να τα αγοράσουν, συχνά πανάκριβα!

Τι θα μπορούσε ενδεχομένως να δικαιολογήσει τόσο υψηλές τιμές για πράγματα που μπορώ να έχω δωρεάν πρόσβαση στο Διαδίκτυο, όπως στιγμιότυπα από NBA; Είναι σαν να έχεις μια κάρτα Panini ενός ποδοσφαιριστή. Δεν έχεις δικαιώματα πάνω στον παίκτη. Έχεις μόνο πάνω στην κάρτα, η οποία δεν είναι τίποτε άλλο από μια φωτογραφία και κάποια γράμματα.

Ποια θα είναι η εξέλιξη

Το πρώτο τρίμηνο φέτος σημειώθηκαν πωλήσεις σε NFTs άνω των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μια αύξηση 2.100% από το προηγούμενο τρίμηνο. Παρά την έκρηξη τζίρου, τα NFTs απέχουν ακόμη από το να δουν τις πλήρεις δυνατότητές τους. Για την ακρίβεια τώρα ξεκίνησαν.

Σε επόμενο στάδιο, τα NFTs θα χρησιμοποιούνται για να εκπροσωπούν τη μεγάλη πλειοψηφία του περιεχομένου που μπορεί να θεωρηθεί συλλεκτικό ή να νομισματοποιηθεί στο Internet. Από μουσική ή εισιτήρια ψηφιακών συναυλιών, μέχρι μερίδια ακινήτων και ασφαλιστήρια. Κυριολεκτικά τα πάντα, σε ένα παράλληλο χρηματοοικονομικό σύμπαν εκτός του παραδοσιακού χρηματοοικονομικού συστήματος.

Οι εφαρμογές είναι άπειρες. Μπορεί κάποιος να δανειστεί ένα πανάκριβο αντικείμενο που παράγει αξία όσο χρησιμοποιείται και να μοιραστεί τα κέρδη με τον ιδιοκτήτη. Ή να αγοράσεις ψηφιακή γη και να τη νοικιάσεις σε κάποιο παίκτη. Είναι εντυπωσιακό πόσο έχει προχωρήσει αυτός ο χώρος.

Μέχρι τώρα δεν αναφέρουμε υποθέσεις ή μελλοντικές εξελίξεις. Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν ήδη. Εκείνο που το κάνει ακόμα πιο εντυπωσιακό, είναι πως όλα αυτά που περιγράψαμε, δεν υπήρχαν καν ως σκέψη πριν λίγο καιρό.

Άραγε πώς απαντούν σε αυτό οι οικονομολόγοι του παλιού κόσμου; Δεν απαντούν. Ή αγνοούν εντελώς την ύπαρξη αυτού του νέου κόσμου ή δεν τον καταλαβαίνουν. Είναι πέρα από το γνωστικό τους πεδίο.

Και να σκεφτείς πως θεωρούμε τον εαυτό μας προχωρημένο επειδή έχουμε αντιληφθεί την αξία του Bitcoin και του Ethereum. Η εξέλιξη του χώρου είναι πολύ μεγαλύτερη και πολύ πιο συναρπαστική από όσο και εμείς νομίζουμε.