Γιατί ένα ελάχιστα γνωστό σχέδιο Tαυτότητας βασισμένο σε τεχνολογία Blockchain πρέπει να μας ανησυχεί όλους.

Υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα για τους κινδύνους που εγκυμονούν τα εθνικά συστήματα ταυτότητας, από την Κένυα, την Ουγκάντα, το Πακιστάν, την Ινδία και αλλού.

By Elizabeth M. Renieris,

For Centre for International Governance Innovation

07/12/2021

Η Αιθιοπία βρίσκεται στα διεθνή πρωτοσέλιδα λόγω της απότομης κλιμάκωσης ενός σχεδόν πολυετούς εμφυλίου πολέμου στη βόρεια περιοχή Tigray και της επακόλουθης ανθρωπιστικής κρίσης, με εκατομμύρια ανθρώπους να βρίσκονται στα όρια του λιμού και της γενοκτονίας.

Ταυτόχρονα, αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε το ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι τεχνολογικές εταιρείες και πλατφόρμες, στην επιδείνωση τέτοιων κρίσεων.

Για παράδειγμα, το Meta (πρώην Facebook) και το Twitter έχουν εμπλακεί στην επιδείνωση των καταστάσεων με την υποκίνηση βίας και την ενίσχυση της ρητορικής μίσους κατά ορισμένων εθνοτικών ομάδων στην περιοχή.

Εν τω μεταξύ, ένα υπεράκτιο έργο, το "Web 3", με φιλοδοξίες να δημιουργήσει ένα εθνικό σύστημα Ταυτότητας στην Αιθιοπία - το οποίο βασίζεται σε μια σειρά από πολυδιαφημισμένες τεχνολογίες Blockchain - περνάει σχεδόν απαρατήρητο από δημοσιογράφους, μελετητές και ακτιβιστές, ακόμη και αν ένα τέτοιο σύστημα ενέχει σημαντικούς κινδύνους για τους ανθρώπους στην Αιθιοπία και σε χώρες που εποφθαλμιούν παρόμοια σχέδια.

***

«Επειδή συνειδητοποιώ ότι τώρα δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι επί του παρόντος, που να καταλαβαίνουν τη σύνδεση μεταξύ όσων λέμε όπως το ότι τα παιδιά στην Αιθιοπία μπήκαν στο blockchain για εκπαιδευτικούς λόγους και στο πράσινο διαβατήριο του Ισραήλ για υγειονομικούς λόγους - βασικά η τεχνολογία είναι η ίδια και ο τελικός σκοπός τους θα είναι ο ίδιος.» - Solari Report

***

Το έργο, γνωστό ως Cardano, διοικείται στην πραγματικότητα από ένα σύμπλεγμα υπεράκτιων οργανισμών - το Ίδρυμα Cardano με έδρα την Ελβετία, τον αναπτυξιακό βραχίονα IOHK με έδρα το Χονγκ Κονγκ και τον επιχειρηματικό βραχίονα EMURGO με έδρα την Ιαπωνία.

Με ιδρυτή και επικεφαλής τον 34χρονο Τσαρλς Χόσκινσον - ο οποίος προηγουμένως υπήρξε συνιδρυτής του Ethereum - η Cardano συγκέντρωσε περισσότερα από 62 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε μια υπεράκτια αρχική προσφορά νομισμάτων από το 2015 έως το 2017, η οποία σχεδιάστηκε για να αποφύγει την επίβλεψη της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ.

Ο Χόσκινσον, του οποίου η τελική φιλοδοξία είναι να δημιουργήσει ένα εθνικό σύστημα Ταυτότητας για την Αιθιοπία, σύναψε πρόσφατα συμφωνία με το Υπουργείο Παιδείας της Αιθιοπίας για ένα πιλοτικό πρόγραμμα ταυτότητας βασισμένο στο Blockchain που θα περιλαμβάνει πέντε εκατομμύρια μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Όπως το περιγράφει, «κάθε ένας από αυτούς τους μαθητές θα έχει μια ψηφιακή ταυτότητα - μια αποκεντρωμένη ψηφιακή ταυτότητα (decentralised digital identity-DID). Αυτή η αποκεντρωμένη ψηφιακή ταυτότητα φέρει πληροφορίες - μεταδεδομένα - που θα τους συνοδεύουν καθ' όλη τη διάρκεια της ακαδημαϊκής τους ζωής και θα τους ακολουθούν στον οικονομικό κόσμο».

***

***

Επί του παρόντος, η Αιθιοπία δεν διαθέτει εθνικό σύστημα Tαυτότητας. Αντίθετα, διαθέτει ένα εξαιρετικά αποκεντρωμένο σύστημα, σύμφωνα με το οποίο οι θεμελιώδεις ταυτότητες που παρέχονται σε επίπεδο δήμου, γνωστές ως «κάρτες kebele», μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την απόκτηση φορολογικών ταυτοτήτων, διαβατηρίων και άλλων λειτουργικών εγγράφων ταυτότητας.

Είναι ίσως ειρωνικό το γεγονός ότι υποστηρικτές του Βlockchain, όπως ο Hoskinson, οι οποίοι ευαγγελίζουν δυναμικά την «αποκέντρωση», φιλοδοξούν να δημιουργήσουν ένα συγκεντρωτικό σύστημα Ταυτότητας πάνω σε μια τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού.

Αλλά η κατανεμημένη πληροφορική και η αποκεντρωμένη εξουσία δεν είναι το ίδιο πράγμα - κάθε άλλο.

Στην περίπτωση της Cardano, ένα πρωτόκολλο συναίνεσης που βασίζεται στην απόδειξη της συμμετοχής (proof-of-stake consensus protocol / επίτευξη συμμετοχής μετά απο επένδυση στο νόμισμα της Cardano) επιτρέπει στους κατόχους νομισμάτων να ψηφίζουν και να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται το πρωτόκολλο. Οι Αιθίοπες, φυσικά, δεν έχουν λόγο.

Επιπλέον, αντί να αποκεντρώνει την εξουσία, το ίδιο το δίκτυο της Cardano γίνεται ένα ενιαίο σημείο αποτυχίας - αν το δίκτυο καταρρεύσει, καταρρέουν και όλα τα συστήματα ταυτότητας.

Γενικά, έχουμε αμέτρητα παραδείγματα για τους κινδύνους των συστημάτων εθνικών ταυτοτήτων - μεταξύ άλλων από την Κένυα, την Ουγκάντα, το Πακιστάν, την Ινδία και αλλού.

Αλλά ενώ τα εθνικά συστήματα ταυτοποίησης μπορεί να είναι εξαιρετικά προβληματικά, η οικοδόμησή τους στο Blockchain θα μπορούσε να είναι καταστροφική.

Αφήνοντας στην άκρη τα πολύ προφανή υλικοτεχνικά εμπόδια, συμπεριλαμβανομένων των πολύ χαμηλών ποσοστών διείσδυσης του διαδικτύου στην Αιθιοπία (που είναι σημαντικά χαμηλότερα στις πιο αγροτικές περιοχές) και του εκτοπισμού των παιδιών από τα σχολεία λόγω των συνεχιζόμενων συγκρούσεων και των ανθρωπιστικών προκλήσεων, υπάρχουν πολύ βαθύτερα προβλήματα με τα σχέδια του Hoskinson.

To Blockchain είναι βασικά μια λογιστική τεχνολογία που έχει σχεδιαστεί για την παρακολούθηση και τον εντοπισμό ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων μέσω ενός αμετάβλητου καθολικού (= μητρώου) συναλλαγών.

Τα συστήματα ταυτοποίησης που βασίζονται στο Blockchain αντιμετωπίζουν την ταυτότητα ομοίως ως ένα συναλλακτικό, μαθηματικό πρόβλημα.

Όσο περισσότερες είναι οι συναλλαγές, τόσο πιο κερδοφόρο είναι το δίκτυο.

Υπάρχουν επίσης σοβαρές ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων με την καταγραφή όλων αυτών των μεταδεδομένων.

Παρόλο που οι υποστηρικτές της βασισμένης στο Blockchain ταυτοποίησης ισχυρίζονται ότι αυτές οι ανησυχίες είναι αβάσιμες εάν το σύστημα σχεδιαστεί σωστά και τα έγγραφα ταυτότητας διατηρούνται εκτός καθολικού(= μητρώου),  οι κίνδυνοι των μεταδεδομένων σε αυτό το πλαίσιο είναι καλά τεκμηριωμένοι.

Ο ίδιος ο Χόσκινσον παραδέχεται τους κινδύνους των συστημάτων ταυτοποίησης βάσει Blockchain, λέγοντας οτι: «Καθεστώτα όπως η Κίνα ή η Σαουδική Αραβία έχουν ένα επαχθές ιστορικό πολύ σημαντικών θεσμικών παραβιάσεων... Εκεί, δεν έχει νόημα να εφαρμοστούν λύσεις Ταυτοτήτων ή λύσεις με βάση το Blockchain, διότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αυτές οι λύσεις να γίνουν αντικείμενο κατάχρησης και να χρησιμοποιηθούν ως όπλα κατά του πληθυσμού».

Αλλά πόσο αφελές είναι να αγνοούμε τους ίδιους κινδύνους στην Αιθιοπία ή αλλού. Πόσο αφελές είναι να πιστεύουμε ότι τα καθεστώτα δεν θα ανατραπούν ή ότι οι πολιτικοί άνεμοι δεν θα αλλάξουν. 

Ένα σύστημα που μπορεί εύκολα να καταχραστεί ή να χρησιμοποιηθεί ως όπλο οπουδήποτε, αποτελεί απειλή παντού. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι οι πληροφορίες ταυτότητας χρησιμοποιούνται για τη στόχευση πληθυσμών στη σύγκρουση στο Tigray.

Φανταστείτε τώρα τις επιπτώσεις ενός εθνικού συστήματος ταυτοποίησης που βασίζεται σε ένα αμετάβλητο μητρώο - που καθοδηγείται από εμπορικά κίνητρα και λειτουργεί από υπεράκτιους οργανισμούς.

Φανταστείτε πόσο χειρότερο θα ήταν το πρόβλημα της «διπλής εγγραφής» της Κένυας ή τους πρόσθετους κινδύνους που θα δημιουργούσε η κατάληψη της βιομετρικής βάσης δεδομένων του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν, αν οποιοδήποτε από τα δύο συστήματα είχε οικοδομηθεί σε ένα αμετάβλητο μητρώο.

Ο Χόσκινσον λέει ότι η αποστολή του είναι να δώσει στους πολίτες της Αφρικής τον έλεγχο της ζωής τους.

Στην πραγματικότητα, όμως, τα σχέδιά του για την Αιθιοπία μοιάζουν κρυφο-αποικιακά. Όπως εξηγεί ο ερευνητής Pete Howson, «οι πρωτοπόροι οργανισμοί δεν έλκονται από τα εύθραυστα κράτη επειδή θέλουν να διορθώσουν αυτά τα πράγματα. Η φτώχεια και η διαφθορά είναι οι ιδανικές συνθήκες για τους επιχειρηματίες που εξερευνούν ευκαιρίες για την απόσπαση πόρων από ευάλωτες κοινότητες».

Ή, όπως διατύπωσε με μεγάλη γλαφυρότητά ο κοινωνιολόγος Ruha Benjamin, «οι περισσότεροι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να ζουν μέσα στη φαντασία κάποιου άλλου. Και ένα από τα πράγματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι πως οι εφιάλτες που πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να υποστούν, είναι η κρυφή όψη μιας φαντασίωσης της ελίτ για την αποτελεσματικότητα, το κέρδος και τον κοινωνικό έλεγχο».

Φυσικά, ο Hoskinson δεν είναι ο μόνος. Ακριβώς όπως όταν ο πρώηνηθοποιός -και αστέρας των Mighty Ducks- μετατράπηκε σε ευαγγελιστή των κρυπτονομισμάτων, Brock Pierce εγκαταστάθηκε στο Πουέρτο Ρίκο μετά την καταστροφή από τον τυφώνα Μαρία ή όπως όταν ο 27χρονος Αμερικανός επενδυτής Βitcoin, ονόματι Jack Mallers, έπεισε τον αυταρχικό πρόεδρο του Ελ Σαλβαδόρ να καταστήσει το Βitcoin ως νόμιμο μέσο πληρωμής στη χώρα και δεν ζητήθηκε η γνώμη των τοπικών πληθυσμών. 

Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ενεργές και συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες και αντιστάσεις στο Ελ Σαλβαδόρ και στο Πουέρτο Ρίκο.

Καθώς η σύγκρουση μαίνεται στην Αιθιοπία, οι λάτρεις της  Cardano ανησυχούν για το αν θα διακόψει τα σχέδια ανάπτυξης του δικτύου ή θα μειώσει την αξία των κρυπτονομισμάτων τους. 

Όσον αφορά την κοινωνία των πολιτών, θα πρέπει να ανησυχούμε για τις επιπτώσεις των συστημάτων ταυτότητας που βασίζονται στo Blockchain - και τα συμφέροντα που τα προωθούν σε όλο τον κόσμο. 

Το πιο σημαντικό, θα πρέπει να αντισταθούμε στην παρόρμηση να εξετάζουµε στενά τα τεχνικά περιγράµµατα µιας συγκεκριµένης τεχνολογίας ή ενός συστήµατος. 

Αντίθετα, θα πρέπει να αµφισβητήσουµε τις υποβόσκουσες φαντασιώσεις που το διαµορφώνουν, φροντίζοντας να αναρωτηθούµε ποιανού τη φαντασία αντιπροσωπεύει.

___

Η Elizabeth M. Renieris είναι συνεργάτιδα στο Carr Center for Human Rights Policy του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ για θέματα τεχνολογίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συνεργάτιδα στο Digital Civil Society Lab του Πανεπιστημίου Στάνφορντ και συνεργάτιδα στο Berkman Klein Center for Internet and Society.

Το άρθρο σε PDF