Το ενεργειακό σοκ του Πούτιν μετατρέπεται σε παγκόσμια επισιτιστική κρίση. Προετοιμαστείτε για δελτίο τροφίμων.

By Ambrose Evans-Pritchard,

For The Sydney Morning Herald,

4 Μαρτίου 2022 

Ο κόσμος αντιμετώπιζε έλλειψη προμήθειας σιτηρών ακόμη και πριν από την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία.

Ο δείκτης τιμών τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών ήταν ήδη υψηλότερος σε πραγματικούς όρους από ό,τι στο αποκορύφωμα της παγκόσμιας κρίσης πείνας πριν από μια δεκαετία, όταν οι διαμαρτυρίες για το ψωμί στην Τυνησία πυροδότησαν την Αραβική Άνοιξη.

Η στενότητα της παγκόσμιας αγοράς σιτηρών, φυτικών ελαίων και λιπασμάτων ήταν πιθανώς ένας από τους πολλούς λόγους για τους οποίους ο Πούτιν επέλεξε αυτή τη στιγμή για να χτυπήσει, υπολογίζοντας - λανθασμένα όπως μπορεί να αποδειχθεί - ότι η Δύση δεν θα τολμούσε να τον πιέσει πολύ σκληρά.

Ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με κάτι που ισοδυναμεί με έναν «μαύρο κύκνο» σε όλη την κλίμακα των πρωτογενών πόρων. Το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, ο άνθρακας και οι καλλιέργειες είναι όλα μαζί σε τροχιά ανόδου, με τα μέταλλα να ακολουθούν γρήγορα. Πρόκειται για ένα συστημικό σοκ στασιμοπληθωρισμού, ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα για τους κεντρικούς τραπεζίτες το οποίο δρα σαν φόρος πολεμικών επανορθώσεων στις οικονομίες των χωρών εισαγωγής και είναι τελικά συσταλτικός.

Η Natasha Kaneva, από την JP Morgan, δήλωσε ότι τα αποθέματα των εμπορεύσιμων αγαθών είναι πολύ χαμηλά και ο κόσμος εξαντλεί τα αποθέματα ασφαλείας. Αυτό είναι μια συνταγή για «μη γραμμικές αυξήσεις των τιμών», είπε.

Σε αντίθεση με τη Δύση, η Κίνα είναι προετοιμασμένη. Διατηρεί αποθέματα εδώ και μήνες και κατέχει το 84% του χαλκού στον κόσμο, το 70% του καλαμποκιού και το 51% του σιταριού. «Η Κίνα αγόρασε τεράστιες ποσότητες αμερικανικής σόγιας τις τελευταίες εβδομάδες», δήλωσε η Rabobank. Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί αν ο Σι Τζινπίνγκ γνώριζε κάτι εκ των προτέρων.

Οι τιμές ρεκόρ στα είδη διατροφής είναι μια δοκιμασία δια πυρός και σιδήρου για περίπου 45 φτωχές χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές τροφίμων: το Μαγκρέμπ, τη Μέση Ανατολή χωρίς πετρελαιοπηγές, τμήματα της Αφρικής, το Μπαγκλαντές ή το Αφγανιστάν. Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα προειδοποίησε για «καταστροφική» έλλειψη για αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους τον περασμένο Νοέμβριο. Η εικόνα είναι χειρότερη σήμερα.

«Δεν έχω ξαναδεί κάτι παρόμοιο εδώ και 30 χρόνια [...] Η κατάσταση είναι απλά απαίσια και κάποια στιγμή οι άνθρωποι θα συνειδητοποιήσουν τι μπορεί να επακολουθήσει. Όλοι θα πρέπει να σφίξουμε το ζωνάρι και η ατμόσφαιρα μπορεί να γίνει πολύ άσχημη [...]».

Abdolreza Abbassian, Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ

«Όλα ανεβαίνουν κάθετα. Ολόκληρη η αλυσίδα παραγωγής τροφίμων δέχεται πιέσεις από κάθε πλευρά», δήλωσε ο Abdolreza Abbassian, πρώην επικεφαλής των αγροτικών αγορών στον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ.

«Δεν έχω ξαναδεί κάτι παρόμοιο εδώ και 30 χρόνια και φοβάμαι ότι οι τιμές θα ανέβουν πολύ περισσότερο την περίοδο 2022-2023. Η κατάσταση είναι απλά απαίσια και κάποια στιγμή οι άνθρωποι θα συνειδητοποιήσουν τι μπορεί να έρχεται. Όλοι θα πρέπει να σφίξουμε το ζωνάρι και το κλίμα μπορεί να γίνει πολύ άσχημο ακόμη και σε χώρες του ΟΟΣΑ όπως η Βρετανία», δήλωσε.

Η ενέργεια και τα αγροτικά προϊόντα είναι αλληλένδετα. Το φυσικό αέριο αποτελεί πρώτη ύλη για την παραγωγή λιπασμάτων στην Ευρώπη, και για να μην ξεχνάμε, η Ρωσία και η Λευκορωσία αντιπροσωπεύουν μαζί το ένα τρίτο των παγκόσμιων εξαγωγών ποτάσας. Η εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου οδηγεί σε στροφή προς το βιοντίζελ στη νοτιοανατολική Ασία, συσφίγγοντας περαιτέρω την παγκόσμια αγορά φυτικών ελαίων.

Περίπου το ένα τρίτο των παγκόσμιων εξαγωγών κριθαριού προέρχεται από τη Ρωσία και την Ουκρανία μαζί, το 29% του σιταριού, το 19% του αραβοσίτου, καθώς και το 80% του ηλιέλαιου. Μεγάλο μέρος από αυτά συνήθως αποστέλλεται μέσω των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας της Οδησσού, ή της Χερσώνας - όπου υπήρχαν οδομαχίες μέχρι που έπεσε την Τετάρτη - ή του Μυκολαίβ, όπου ένας ρωσικός πύραυλος έπληξε αυτή την εβδομάδα ένα φορτηγό πλοίο μεταφοράς εμπορευμάτων με σημαία του Μπαγκλαντές και σκότωσε έναν από το πλήρωμα.

«Η φόρτωση έχει σταματήσει. Δεν είναι μόνο τα λιμάνια: δεν μπορείς να βάλεις πλοίο εκεί. Κανείς δεν θέλει να εγκλωβιστεί", δήλωσε ο κ. Abbassian. Η Lloyd's List αναφέρει ότι η βόρεια Μαύρη Θάλασσα και η Αζοφική Θάλασσα έχουν κηρυχθεί «περιοχές πολεμικών επιχειρήσεων», γεγονός που σημαίνει διπλή αμοιβή για τα πληρώματα, αν μπορείς να τα βρεις.

Τα ασφάλιστρα είναι απαγορευτικά και οι τράπεζες αρνούνται πιστωτικές επιστολές, παρόλο που τα σιτηρά, τα λιπάσματα και τα ενεργειακά προϊόντα εξαιρούνται από τις κυρώσεις. Οι φορτωτές προσπαθούν να μάθουν τι σημαίνει ότι ένας αντισυμβαλλόμενος «συνδέεται με τη Ρωσία».

Όλοι είναι επιφυλακτικοί απέναντι στην αστυνομία κυρώσεων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, γνωστή ως OFAC (US Office of Foreign Assets Control). Η αμερικανική δικηγορική εταιρεία Crowell and Moring δήλωσε ότι οι πελάτες της φοβούνται ότι μπορεί να πιαστούν στο δίχτυ ακούσια, δεδομένου ότι οι ολιγάρχες-στόχοι ελέγχουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μεγάλο μέρος του αγροτοβιομηχανικού δικτύου της Ρωσίας. Κάθε συναλλαγή πρέπει να ελέγχεται με την παραμικρή λεπτομέρεια.

«Το ρωσικό και το ουκρανικό σιτάρι δεν προσφέρονται. Οι κρίσιμες ροές καλαμποκιού προς τον κόσμο παρεμποδίζονται. Εάν οι αγρότες της Ουκρανίας δεν φυτέψουν σημαντικές ποσότητες καλαμποκιού τον επόμενο μήνα, η κρίση προσφοράς θα είναι πολύ σοβαρή», δήλωσε η Rabobank.

Τώρα μαθαίνουμε [...] τι σημαίνει να εκδιώξεις τη μοναδική υπερδύναμη του κόσμου που διαθέτει ένα πλήρες φάσμα εμπορευμάτων, από το διεθνές χρηματοπιστωτικό και εμπορικό σύστημα.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για το σιτάρι στο Σικάγο έφθασαν στο ιστορικό υψηλό των 1.131 δολαρίων ΗΠΑ. Η συμπίεση είναι χειρότερη για τον υπόλοιπο κόσμο, διότι ο ευρύτερος δείκτης του δολαρίου έχει αυξηθεί κατά 30% από την τελευταία του κορύφωση το 2008.

Η Rabobank λέει ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα έντονα καιρικά φαινόμενα La Niña και την ξηρασία στη Βραζιλία και την Αργεντινή. «Οι ελλείψεις σιτηρών είναι πιθανό να είναι τόσο έντονες ώστε να απαιτηθεί η καταστροφή της ζήτησης ή η διανομή σιτηρών», αναφέρει.

Ο δείκτης εμπορευμάτων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου - πιο καθαρός από τους παραπλανητικούς δείκτες της αγοράς - δείχνει ότι τα πρωτογενή εμπορεύματα είναι σήμερα ακριβότερα στο σύνολό τους σε πραγματικούς όρους από ό,τι το 2008, ακόμη και σε δολάρια ΗΠΑ. Είναι πολύ υψηλότερα για την Ευρώπη ή την Αφρική. Αυτό μοιάζει γρήγορα με το σοκ των πρώτων υλών στις αρχές της δεκαετίας του 1970.

Το αργό τύπου Brent έφτασε σε ιστορικό υψηλό σε ευρώ και στερλίνα το πρωί της Τετάρτης. Αλλά σε αντίθεση με το τελευταίο πετρελαϊκό σοκ, αυτό το σοκ διαχέεται σε κάθε τομέα της ενέργειας. Τα ευρωπαϊκά συμβόλαια φυσικού αερίου για τον Απρίλιο σημείωσαν νέο υψηλό στα 198 ευρώ/MWh. Ο θερμικός άνθρακας έχει αυξηθεί κατά 75% αυτόν τον μήνα.

Οι ρίζες αυτής της κρίσης είναι πολύπλοκες, αλλά η χειραγώγηση των ροών των αγωγών από τον Πούτιν εξηγεί ένα μεγάλο μέρος της κρίσης του φυσικού αερίου από τον Σεπτέμβριο. Τώρα μαθαίνουμε το δεύτερο μάθημα: τι σημαίνει να εκδιώξεις τη μοναδική υπερδύναμη του κόσμου με πλήρες φάσμα εμπορευμάτων από το διεθνές χρηματοπιστωτικό και εμπορικό σύστημα.

Δεν έχουμε καν αρχίσει να αισθανόμαστε το πλήγμα για τη δυτική αεροδιαστημική βιομηχανία και τη βιομηχανία ημιαγωγών, εάν η Ρωσία προβεί σε αντίποινα εκμεταλλευόμενη το κλείδωμά της στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού τιτανίου, παλλαδίου και νέον.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η Δύση πρέπει να κάνει πίσω. Είμαστε σε πόλεμο. Πρέπει να τον κερδίσουμε.

Κανονικά, οι άνοδοι των εμπορευμάτων προκαλούν βραχυκύκλωμα προκαλώντας ύφεση, με τη βοήθεια των κεντρικών τραπεζών, οι οποίες είναι ικανές να αντιδρούν υπερβολικά και να σφίγγουν τη ζώνη τους ακριβώς τη στιγμή που η οικονομία επιβραδύνεται ούτως ή άλλως.

Αυτό το επεισόδιο μπορεί να είναι διαφορετικό. Δεν βλέπω πώς η Δύση μπορεί να συνεχίσει να αγοράζει πετρέλαιο, φυσικό αέριο ή άνθρακα από τη Ρωσία, καθώς το Κρεμλίνο εξαπολύει πυρά κατά των αμάχων της Ουκρανίας, στη Μαριούπολη, το Χάρκοβο και το Κίεβο σήμερα, και σύντομα παντού, αν κρίνουμε από το πώς ο Πούτιν απέρριψε την έκκληση του Εμανουέλ Μακρόν για αυτοσυγκράτηση.

Όσο για τα αγροτικά προιόντα, όλα τα χαρακτηριστικά μιας διαρκούς επισιτιστικής κρίσης είναι μπροστά στα μάτια μας.

Ένα δισεκατομμύριο από τους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου θα πεινάσουν ακόμα περισσότερο χάρη στην παράλογη περιπέτεια του Πούτιν, και κάποιοι θα πεθάνουν από την πείνα. Η επόμενη ηθική μας αποστολή είναι να τους βοηθήσουμε.

The Daily Telegraph, London

Το άρθρο σε PDF