Great Reset: Ο κορονοϊός ήταν μόνο η αρχή. Έρχονται τα κλιματικά lockdowns

Αποφεύγοντας «ένα κλιματικό lockdown» 

Της Mariana Mazzucato – Japan Times

Καθώς ο COVID-19 εξαπλώθηκε νωρίτερα αυτό το έτος, οι κυβερνήσεις εφάρμοσαν lockdowns προκειμένου να αποτρέψουν μία εκτός ελέγχου έκτακτη υγειονομική ανάγκη. Στο εγγύς μέλλον, ο κόσμος ίσως χρειαστεί να καταφύγει ξανά σε lockdowns - αυτή τη φορά για να αντιμετωπίσει μια κατάσταση έκτακτης κλιματικής ανάγκης.

(σ.ι. Τα ίδια δήλωσε και ο Bill Gates λίγο καιρό πριν. Όλα αυτά είναι μέρη του Great Reset που ανακοινώθηκε τον Ιούνιο από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και ουσιαστικά είναι η ανέγερση της παγκόσμιας δικτατορίας του Αντιχρίστου).

Η μετατόπιση των παγετώνων της Αρκτικής, οι άγριες πυρκαγιές στις δυτικές πολιτείες των ΗΠΑ και αλλού και οι διαρροές μεθανίου στη Βόρεια Θάλασσα είναι όλα προειδοποιητικά σημάδια ότι πλησιάζουμε ένα σημείο αιχμής για την κλιματική αλλαγή, όπου θα απαιτηθούν δραματικές επεμβάσεις για την προστασία του μέλλοντος του πολιτισμού.

Με ένα όπως λέγεται «κλιματικό lockdown», οι κυβερνήσεις θα περιορίζουν την χρήση ιδιωτικών οχημάτων, θα απαγορεύουν την κατανάλωση κόκκινου κρέατος (σ.ι. μόνο το τεχνητό κρέας εργαστηρίου θα επιτρέπεται) και θα επιβάλλουν ακραία μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, ενώ οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων θα πρέπει να σταματήσουν τις γεωτρήσεις. Για να αποφευχθεί ένα τέτοιο σενάριο, ο κόσμος πρέπει να αναθεωρήσει τις οικονομικές του δομές και να κάνει τον καπιταλισμό διαφορετικό.

Πολλοί πιστεύουν ότι η κλιματική κρίση διαχωρίζεται από την υγειονομική και την οικονομική κρίση που προκαλούνται από την πανδημία. Αλλά οι τρεις κρίσεις - και οι λύσεις τους - είναι αλληλένδετες (σ.ι. Great Reset).

Ο COVID-19 είναι από μόνος του συνέπεια της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Μια πρόσφατη μελέτη τον ονόμασε «ασθένεια της Ανθρωπόκαινου Εποχής». Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που τονίστηκαν από την πανδημία. Αυτά περιλαμβάνουν τη μείωση της ικανότητας των κυβερνήσεων να αντιμετωπίζουν τις κρίσεις της δημόσιας υγείας, την περιορισμένη ικανότητα του ιδιωτικού τομέα να αντέχει σε συνεχείς οικονομικές διαταραχές και την διάχυτη κοινωνική ανισότητα (σ.ι μόνο Black Lives Matter).

Αυτές οι ελλείψεις αντικατοπτρίζουν τις παραμορφωμένες αξίες στις οποίες βασίζονται οι προτεραιότητές μας. Για παράδειγμα, απαιτούμε τα περισσότερα από εκείνους που θεωρούνται βασικοί εργαζόμενοι (όπως οι νοσηλευτές, οι υπάλληλοι σούπερ μάρκετ και οι οδηγοί κούριερ), ενώ τους πληρώνουμε τα λιγότερα. Χωρίς θεμελιώδεις αλλαγές, η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει τέτοια προβλήματα.

Η κλιματική κρίση είναι επίσης μια υγειονομική κρίση. Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα προκαλέσει την υποβάθμιση του πόσιμου νερού και θα επιτρέψει την ανάπτυξη ασθενειών του αναπνευστικού που συνδέονται με τη ρύπανση. Σύμφωνα με ορισμένες προβλέψεις, 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως θα ζούν σε αφόρητη ζέστη έως το 2070.

(σ.ι. Εν τω μεταξύ σύμφωνα με τους επιστήμονες ο Ήλιος ίσως περάσει από μια μακρά περίοδο μειωμένης δραστηριότητας από το 2020 έως το 2053, γνωστής ως Modern Grand Solar Minimum. Η τελευταία φορά που συνέβη ένα τέτοιο γεγονός ήταν κατά τη διάρκεια του Maunder Minimum - από το 1645 μ.Χ. έως το 1710 μ.Χ. γνωστό και ως Μικρή Εποχή Παγετώνων , όταν η Γη πέρασε από μια σειρά μακρών ψυχρών περιόδων κατά τον Μεσαίωνα).

Η αντιμετώπιση αυτής της τριπλής κρίσης απαιτεί τον επαναπροσανατολισμό της εταιρικής διακυβέρνησης, της χρηματοδότησης, της πολιτικής και των ενεργειακών συστημάτων προς μια “πράσινη” οικονομική μεταμόρφωση. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να αρθούν τρία εμπόδια:

1) οι επιχειρήσεις που βασίζονται στους μετόχους (shareholders) και όχι στους μεριδιούχους (stakeholders) (σ.ι. Stakeholder capitalism).

2) η χρηματοδότηση που χρησιμοποιείται με ακατάλληλο και ανεπαρκή τρόπο και

3) η διακυβέρνηση που βασίζεται στην ξεπερασμένη οικονομική σκέψη και τις λανθασμένες υποθέσεις.

Η εταιρική διακυβέρνηση πρέπει τώρα να αντικατοπτρίζει τις ανάγκες των μεριδιούχων και όχι τις ιδιοτροπίες των μετόχων. Η οικοδόμηση μιας χωρίς αποκλεισμούς, βιώσιμης οικονομίας εξαρτάται από την παραγωγική συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών. Αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να ακούνε τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τις συλλογικές ομάδες εργαζομένων, τις κοινοτικές ομάδες, τον συνήγορο του καταναλωτή κα άλλους.

Ομοίως, η κρατική βοήθεια προς τις επιχειρήσεις πρέπει να αφορά λιγότερο τις επιδοτήσεις, τις εγγυήσεις και τις διασώσεις, και περισσότερο την οικοδόμηση συνεργασιών. Αυτό σημαίνει την προσθήκη αυστηρών όρων σε οποιαδήποτε εταιρική διάσωση για να διασφαλιστεί ότι τα χρήματα των φορολογουμένων χρησιμοποιούνται για παραγωγική χρήση και υπέρ του μακροπρόθεσμου δημοσίου συμφέροντος και όχι υπέρ των βραχυπρόθεσμων ιδιωτικών κερδών.

Κατά την τρέχουσα κρίση, για παράδειγμα, η γαλλική κυβέρνηση έβαλε όρο στη διάσωση της Renault και της Air France-KLM , τη δέσμευση τους για μείωση των ρύπων. Η Γαλλία, το Βέλγιο, η Δανία και η Πολωνία αρνήθηκαν την κρατική ενίσχυση σε οποιαδήποτε εταιρεία που εδρεύει σε φορολογικό παράδεισο που έχει οριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και απαγόρευσε στους μεγάλους παραλήπτες να πληρώσουν μερίσματα ή να αγοράσουν τις δικές τους μετοχές μέχρι το 2021. Ομοίως, οι αμερικανικές εταιρείες που λαμβάνουν κρατικά δάνεια μέσω του νόμου CARES απαγορεύτηκε να χρησιμοποιούν αυτά τα κεφάλαια για εξαγορές μετοχών.

Αυτοί  οι όροι είναι μια αρχή, αλλά δεν είναι αρκετά φιλόδοξοι, είτε από την άποψη του κλίματος είτε από οικονομική άποψη. Το μέγεθος των πακέτων κρατικής βοήθειας δεν ταιριάζει με τις απαιτήσεις των επιχειρήσεων και οι προϋποθέσεις δεν είναι πάντα νομικά δεσμευτικές. Για παράδειγμα, η πολιτική εκπομπών ρύπων της Air France ισχύει μόνο για μικρές πτήσεις εσωτερικού.

Χρειάζονται πολλά περισσότερα για να επιτευχθεί μια πράσινη και βιώσιμη ανάκαμψη. Για παράδειγμα, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν την φορολογική νομοθεσία για να αποθαρρύνουν τις επιχειρήσεις από τη χρήση συγκεκριμένων υλικών. Μπορούν επίσης να εισαγάγουν εγγυήσεις εργασίας σε εταιρικό ή εθνικό επίπεδο, έτσι ώστε το ανθρώπινο κεφάλαιο να μην σπαταλάται ή διαβρώνεται. Αυτό θα βοηθούσε τους νεότερους και τους μεγαλύτερους εργαζομένους - οι οποίοι υπέστησαν μεγάλες απώλειες θέσεων εργασίας λόγω της πανδημίας - και θα μείωνε τα πιθανά οικονομικά σοκ σε περιοχές που μειονεκτούν και που ήδη υφίστανται βιομηχανική ύφεση.

Ο χρηματοκοικονομικός τομέας πρέπει επίσης να διορθωθεί. Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, οι κυβερνήσεις πλημμύρισαν τις αγορές με ρευστότητα. Αλλά, επειδή δεν την κατεύθυναν προς καλές επενδυτικές ευκαιρίες, μεγάλο μέρος αυτής της χρηματοδότησης κατέληξε σε έναν χρηματοπιστωτικό τομέα ακατάλληλο για αυτόν τον σκοπό.

Η τρέχουσα κρίση αποτελεί την ευκαιρία αξιοποίησης της χρηματοδότησης με παραγωγικούς τρόπους για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

Ορισμένες κυβερνήσεις έχουν ήδη ξεκινήσει πρωτοβουλίες βιώσιμης ανάπτυξης. Η Νέα Ζηλανδία ανέπτυξε έναν προϋπολογισμό που βασίζεται στις λεγόμενες μετρήσεις «ευημερίας», και όχι στο ΑΕΠ, για να ευθυγραμμίσει τις δημόσιες δαπάνες με ευρύτερους στόχους, ενώ η Σκωτία έχει ιδρύσει την (mission oriented) Εθνική Τράπεζα Επενδύσεων.

Ταυτόχρονα με την κατεύθυνση της χρηματοδότησης προς μια πράσινη μετάβαση, πρέπει να λογοδοτήσει και ο χρηματοπιστωτικός τομέας για τις συχνά καταστροφικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του. Η κεντρική τράπεζα της Ολλανδίας εκτιμά ότι το αποτύπωμα της βιοποικιλότητας των ολλανδικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων αντιπροσωπεύει απώλεια άνω των 58.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (22.394 τετραγωνικά μίλια) παρθένας φύσης - μια περιοχή 1,7 φορές μεγαλύτερη από ολόκληρη τη χώρα.

Επειδή οι αγορές δεν θα ηγηθούν από μόνες τους μιας πράσινης επανάστασης, η κυβερνητική πολιτική πρέπει να τις οδηγήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό απαιτεί ένα επιχειρηματικό κράτος που θα καινοτομεί, θα αναλαμβάνει ρίσκα και θα επενδύει παράλληλα με τον ιδιωτικό τομέα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει επομένως να επανασχεδιάσουν τις συμβάσεις προμηθειών προκειμένου να απομακρυνθούν από τις επενδύσεις χαμηλού κόστους των υφιστάμενων προμηθευτών και να δημιουργήσουν μηχανισμούς που «συσσωρεύουν» την καινοτομία πολλών παραγόντων για την επίτευξη των δημόσιων πράσινων στόχων.

Οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να ακολουθήσουν μια προσέγγιση χαρτοφυλακίου για την καινοτομία και τις επενδύσεις. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ευρύτερη βιομηχανική πολιτική συνεχίζει να υποστηρίζει την επανάσταση στην τεχνολογία της πληροφορικής. Παρομοίως, ο πρόσφατος μηχανισμός της ΕΕ ονόματι European Green Deal, Industrial Strategy, and Just Transition Mechanism λειτουργεί ως κινητήρας και πυξίδα για το ταμείο ανάκτησης « ΕΕ Επόμενης Γενιάς» ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ (888 δισεκατομμύρια δολάρια).

Τέλος, πρέπει να επαναπροσανατολίσουμε το ενεργειακό μας σύστημα γύρω από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - το αντίδοτο της κλιματικής αλλαγής και το κλειδί για να κάνουμε τις οικονομίες μας ενεργειακά ασφαλείς. Πρέπει λοιπόν να εκδιώξουμε τα συμφέροντα των ορυκτών καυσίμων και το «βραχυπρόθεσμο κέρδος» από τις επιχειρήσεις, το χρηματοοικονομικό τομέα και την πολιτική. Τα οικονομικά ισχυρά ιδρύματα όπως οι τράπεζες και τα πανεπιστήμια, πρέπει να αποχωρήσουν από τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Μέχρι να το κάνουν, θα επικρατεί μια οικονομία με βάση τον άνθρακα.

Το παράθυρο για την έναρξη μιας κλιματικής επανάστασης - και την επίτευξη μιας ολοκληρωμένης ανάκαμψης από τον COVID-19 σε αυτή τη διαδικασία - κλείνει γρήγορα. Πρέπει να κινηθούμε γρήγορα εάν θέλουμε να μετασχηματίσουμε το μέλλον της εργασίας, της διέλευσης και της χρήσης ενέργειας και να κάνουμε την έννοια της «πράσινης καλής ζωής» πραγματικότητα για τις επόμενες γενιές. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η ριζική αλλαγή είναι αναπόφευκτη: Ο στόχος μας είναι να διασφαλίσουμε ότι θα επιτύχουμε την αλλαγή που θέλουμε - ενώ έχουμε ακόμη την επιλογή.

Η Mariana Mazzucato, είναι καθηγήτρια Οικονομικών Καινοτομίας και Δημόσιας Αξίας στο University College London και ιδρύτρια και διευθύντρια του Ινστιτούτου Καινοτομίας και Δημόσιου Σκοπού UCL, και έχει συγγράψει το The Value of Everything: Making and Taking in the Global Economy and The Entrepreneurial State: Debunking Debunking Public vs. Private Sector Myths © Project Syndicate, 2020.